ข้าวแช่หรือข้าวสงกรานต์

เป็นอาหารของชาวกะเหรี่ยงบ้านไร่ป้า ที่ปรุงขึ้นตามความเชื่อว่าเป็นอาหารที่เป็นสิริมงคล ชาวกะเหรี่ยงบ้านไร่ป้าเชื่อว่า ผู้ที่ทานข้าวแช่ หรือข้าวสงกรานต์ จะมีความเป็นสิริมงคลถือเป็นการสะเดาะเคราะห์ สิ่งไม่ดีจะหมดไป จะมีแต่สิ่งดี ๆ เกิดขึ้นกับตนและครอบครัว ข้าวแช่หรือข้าวสงกรานต์จะทำเฉพาะช่วงวันสงกรานต์เท่านั้น

เครื่องปรุง ประกอบด้วย

1. ข้าว

2. ปลาช่อนเค็ม หรือปลากระเบนแห้ง ตามแต่จะหาได้

3. หัวหอม

4. น้ำมันพืช

5. มะม่วงสับ

ขั้นตอนการเตรียมข้าวตามประเพณี

ก่อนวันสงกรานต์ ชาวกะเหรี่ยงในหมู่บ้านทุกบ้านจะนำข้าวสารมารวมกัน ณ บ้านที่นัดหมายจะเป็นบ้านที่ประกอบพิธีตำข้าวเพื่อนำมาทำข้าวแช่ หรือข้าวสงกรานต์ ส่วนใหญ่จะเป็นบ้านของผู้เฒ่า ผู้แก่ที่คนในหมู่บ้านนับถือ ปัจจุบันคือนายช่วยเยีย เชิงผาสุวรรณ ต่อจากนั้นจะเตรียมคนเพื่อทำพิธีโดยผู้เฒ่าผู้แก่หรือผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการทำข้าวแช่หรือข้าวสงกรานต์ คัดเลือกหญิงสาวพรหมจรรย์ จำนวน 7 คน เพื่อทำหน้าที่ตำข้าวพิธีตำข้าวสารเริ่มจากนำข้าวสารที่ชาวบ้านร่วมมือร่วมใจนำมารวมกันเพื่อให้หญิงสาวพรหมจรรย์ทำพิธีโดยการตำข้าวสาร 7 รอบ แต่ละรอบต้องฝัดข้าว 7 ครั้ง ครบเจ็ดครั้งแล้วจึงนำมาที่วัดเพื่อหุง ต้องเก็บไว้ในที่สูงหรือที่อันเหมาะสมเพื่อเตรียมทำข้าวแช่ หรือข้าวสงกรานต์ต่อไป

วิธีการทำข้าวแช่ หรือ ข้าวสงกรานต์

เครื่องเคียงที่รับประทานกับข้าวแช่

1. นำปลาช่อนเค็มที่เตรียมไว้แช่น้ำเพื่อให้ปลาเค็มนิ่ม

2. นำปลาเค็มที่แช่จนนิ่มมาสับพอให้ละเอียด

3. ปอกหัวหอม แล้วซอยหยาบ

4. นำกระทะตั้งไฟ ใส่น้ำมันพืช พอน้ำมันร้อนใส่หอมเจียวให้หอมใส่ปลาช่อนเค็มลงไปผัด ใส่มะม่วง รสชาติ เปรี้ยวเค็ม

การทำข้าวแช่

ช่วงเช้ามืดของประเพณีสงกรานต์ จะทำข้าวแช่ทุกวัน โดยนำข้าวที่ผ่านพิธีจากหญิงสาวพรหมจรรย์ มาหุงให้สุกแล้วนำไปล้างน้ำ หลังจากนั้นนำไปแช่น้ำไว้ในโอ่งพร้อมทั้งอบเทียนหรือแช่ดอกมะลิ บางครั้งก็นำไม้จันทร์หอมโรยลงไป ก็จะได้ข้าวแช่ การทำเครื่องปรุงและทำข้าวแช่จะทำที่วัดเท่านั้น