กำนันเดช เถาว์มูล เกิดเมื่อวันจันทร์ที่ 6 พฤศจิกายน พ.ศ. 2454 ที่บ้านตาแบน ตำบลศรีแก้ว อำเภอกันทรลักษ์(เดิม) จังหวัดศรีสะเกษ เป็นบุตรของคุณปู่สาน - คุณย่าเพีย เถาว์มูล ท่านได้ย้ายครอบครัวมาอยู่ที่บ้านตะเคียน ตามผู้ปกครอง ประกอบสัมมาชีพตามสมควรแก่ฐานะ

การศึกษา

ท่านจบการศึกษาเพียงชั้นประถมศึกษาปีที่ 2 ที่โรงเรียนวัดศรีแก้ว เนื่องจากฐานะยากจน แต่ด้วยเป็นคนที่มีความจำดี มีความมุ่งมั่น มุมานะ จึงพยายามบวชเรียน ศึกษาธรรมะได้ประโยคนักธรรมตรีในสมัยนั้น ณ สำนักเรียน อำเภอขุขันธ์ จังหวัดศรีสะเกษ

หน้าที่การงาน

เมื่อมีครอบครัว ด้วยความขยันหมั่นเพียร ฐานะความเป็นอยู่ดีขึ้น พร้อมกับชาวบ้านเห็นว่าเป็นคนดี จริงจัง จริงใจ ตรงไปตรงมา มีความรู้ ฉลาด มีไหวพริบ ซื่อสัตย์ สุจริต ขยัน อดทน มุ่งมั่น มีความมานะ บากบั่น เพียรพยายาม ผลที่ตามมาก็คือ

- ได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่ง ผู้ใหญ่บ้าน บ้านตะเคียน หมู่ที่ 2 ตำบลศรีแก้ว ถึง 2 สมัย

- ได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่ง ผู้ใหญ่บ้าน บ้านสำโรงระวี หมู่ที่ 4 ตำบลศรีแก้ว 1 สมัย

- ได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่ง แพทย์ประจำตำบลศรีแก้ว 1 สมัย

- ดำรงตำแหน่งกำนันตำบลศรีแก้ว จนเกษียณอายุราชการ

- ได้รับรางวัลกำนันดีเด่น กำนันแหนบทองคำติดต่อกัน 3 ปีซ้อน

- เป็นตัวแทน กำนัน-ผู้ใหญ่บ้าน ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ จากจังหวัดศรีสะเกษ เข้ารับการอบรมสัมมนา ศึกษาดูงาน ระดับประเทศ สม่ำเสมอ นำความรู้ที่ได้รับมาเผยแพร่ต่อเหล่าราชการ กำนัน-ผู้ใหญ่บ้าน ให้มีความคิดทันสมัย ทันโลกทันเหตุการณ์เป็นที่เลื่องลือเสมอ

ผลงานดีเด่น

กำนันเดช เถาว์มูล ปฏิบัติหน้าที่ต่อทางราชการ เป็นที่ประจักษ์จนได้รับรางวัลอันทรงเกียรติ เป็นความภาคภูมิใจของครอบครัวและวงศ์ตระกูล อาทิเช่น

- ร่วมกับเจ้าหน้าที่ตำรวจปราบปรามโจรผู้ร้าย ซึ่งชุกชุมมากในสมัยนั้น จนบรรเทาเบาบางลง บางครั้งแม้ไม่มีเจ้าหน้าที่ก็ดำเนินการปราบปรามได้อย่างเด็ดขาด เด็ดเดี่ยวเป็นที่เข็ดขยาดของพวกมิจฉาชีพ ประชาชนอยู่เย็นเป็นสุขตลอดมา

- จับคนแปลกหน้าที่ปลอมตัวเข้ามาในหมู่บ้าน ท่าทางไม่น่าไว้วางใจสอบสวนส่งตำรวจเสมอ

- ริเริ่มก่อตั้งวัดบ้านตะเคียน ที่เป็นวัดร้างมาหลายปี ให้เป็นวัดที่มีผู้คนใกล้-ไกล พุทธศาสนิกชนทั่วไปเลื่อมใส ศรัทธา ร่วมแรงร่วมใจทำบุญสม่ำเสมอเป็นที่รู้จักแก่ชุมชนถิ่นอื่น ปัจจุบันคือวัดเกียรติแก้วสามัคคี ตำบลศรีแก้ว อำเภอศรีรัตนะ จังหวัดศรีสะเกษ

- ริเริ่มก่อตั้งโรงเรียนบ้านศรีแก้ว ซึ่งเดิมอาศัยเรียนที่วัดศรีแก้ว เปิดทำการสอน พ.ศ. 2502 จนถึงปัจจุบัน

- จัดหาสถานที่ก่อตั้งและสร้างโรงเรียนศรีแก้วพิทยา เป็นโรงเรียนมัธยมประจำตำบล(เดิมสถานที่แห่งนี้จะได้รับเลือกเป็นที่ก่อตั้งที่ว่าการอำเภอศรีรัตนะ)

- บริจาคที่ดินก่อสร้างที่พักสายตรวจ ตำรวจชุมชนตำบลศรีแก้ว (ทางเข้าโรงเรียนศรีแก้วพิทยา)

- สร้างสำนักงานผดุงครรภ์หรือสถานีอนามัย สมัยนั้นเรียก สุขศาลา ด้วยทุนส่วนตัวมอบให้เป็นสมบัติของทางราชการ ปัจจุบันเป็นศูนย์สุขภาพชุมชนตำบลศรีแก้ว

- ระดมกำลังประชาชนตัดถนนสายใหม่ จากบ้านสำโรงระวี ถึงบ้านโนนคำแก้ว (ที่ตั้งที่พักสายตรวจตำรวจชุมชนตำบลศรีแก้ว) แต่เดิมเป็นทางเกวียนไปมาไม่สะดวกเหมือนปัจจุบัน)

- พัฒนาหมู่บ้านที่ห่างไกลความเจริญให้ประชาชนอยู่ดีกินดีมีความเจริญและทันสมัยขึ้น เช่น บ้านหนองรุง บ้านตาเหมา บ้านโนนแก ในสมัยนั้นผู้คนส่วนใหญ่ยังไม่รู้จักสบู่ ยาสีฟัน ไม่มีต้นหมาก ต้นมะพร้าว ท่านบุกเบิกให้เป็นชุมชนที่น่าอยู่มากขึ้น

- จัดหาสถานที่ก่อตั้งโรงเรียนบ้านโนนหนองบัว ตำบลศรีแก้ว ปัจจุบัน โรงเรียนโชติพันธ์ ตำบล ศรีโนนงาม

- มอบเสาธงชาติให้โรงเรียนบ้านหนองรุง (หลังเดิม)

ชีวิตสมรส

กำนันเดช เถาว์มูล สมรสกับคุณแม่สมบูรณ์ เถาว์มูล (สกุลเดิม ห่อพันธ์) มีบุตร 11 คน ซึ่งคุณแม่สมบูรณ์ เถาว์มูล ได้รับการคัดเลือกให้เป็นคุณแม่ดีเด่นของสภาวัฒนธรรมอำเภอศรีรัตนะ เมื่อวันที่ 1 ธันวาคม 2541

กำนันเดช เถาว์มูล ถึงแก่กรรม เมื่อวันที่ 28 มกราคม พ.ศ. 2534 อายุ 79 ปี 2 เดือน 22 วัน