ศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ตั้งอยู่ที่ สนามนเรศวร หน้าที่ว่าการอำเภอเมืองหนองบัวลำภู และอยู่ติดกับริมหนองน้ำใจกลางเมือง ตามประวัติศาสตร์กล่าวว่า ในสมัยกรุงศรีอยุธยา พ.ศ.๒๑๑๒ ไทยเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ ๑ ให้แก่พม่าตรงกับสมัยพระเจ้าบุเรงนอง กษัตริย์กรุงหงสาวดี ได้มีหมายเกณฑ์ให้สมเด็จพระมหาธรรมราชา ไปช่วยตีเมืองเวียงจันทร์ ในครั้งนี้สมเด็จพระนเรศวรได้ร่วมเสด็จไปในกองทัพพระราชบิดาเป็นครั้งแรก สมทบกับกองทัพพม่าไปตีเมืองเวียงจันทร์ เนื่องจากพระเจ้าไชยเชษฐาธิราชยกทัพไปตีเมืองญวนแล้วหายสาบสูญ พระเจ้าบุเรงนองเห็นโอกาสจึงยกทัพตีโดยให้กองทัพกรุงศรีอยุธยามาสมทบ สมเด็จพระมหาธรรมราชาและพระนเรศวรได้ ยกทัพไปถึงหนองบัวลำภู เมืองหน้าด่านทางใต้ของเวียงจันทร์ ขณะนั้นมีพระชนมายุได้ ๑๙ พรรษา ครองเมืองพิษณุโลกอยู่ พระราชบิดานำกองทัพพักแรมที่หนองบัวลำภู เนื่องจากมีทัศนียภาพที่สวยงาม มีดอกบัวหลวงขึ้นเต็มที่หนองน้ำสวยงามมาก และหนองน้ำมีความอุดมสมบูรณ์เหมาะแก่การตั้งพักแรมของกองทัพที่มีจำนวนมาก โดยใช้น้ำเพื่อดื่มเพื่อใช้ และดอกบัวหลวงก็ใช้เพื่อประกอบพิธีกรรมทางศาสนา

เพื่อความเป็นศิริมงคลแก่กองทัพเพื่อเพิ่มขวัญกำลังใจในการออกศึกครั้งนี้ พระนเรศวรทรงประชวรเป็นไข้ทรพิษระหว่างเดินทัพ พระเจ้าบุเรงนองเห็นว่าสงครามจวนจะเสร็จสิ้นจึงอนุญาตให้กลับไปรักษาพระองค์

การที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราช ได้เคยเสด็จมาประทับแรมที่เมืองหนองบัวลำภูเมื่อ พ.ศ.๒๑๑๗ นั้น ทำให้ชื่อเมืองหนองบัวลำภูได้จารึกไว้ในประวัติศาสตร์ไทย ดังนั้นเพื่อเป็นการเทิดพระเกียรติ วีรกษัตริย์ไทย พระยาอุดรธานีศรีโขมสาครเขต (จิต จิตตยโสธร) อดีตเจ้าเมืองอุดรธานีได้ร่วมใจกับชาวหนองบัวลำภู สร้างศาลสมเด็จพระนเรศวรมหาราชไว้ ณ ด้านตะวันออกริมฝั่งหนองบัวลำภู และสร้างรูปเหมือนสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ประทับยืน พระหัตถ์ซ้ายทรงพระแสงดาบ ที่ออกแบบโดยช่างกรมศิลปากร

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จพระราชดำเนินทรงเปิดพระบรม

ราชานุสาวรีย์แห่งนี้ เมื่อวันที่ ๒๕ มกราคม ๒๕๑๑ หลังจากนั้น ทุกๆ ปี ชาวจังหวัดหนองบัวลำภูจะจัดงานพระราชพิธีบวงสรวงดวงพระวิญญาณสมเด็จพระนเรศวรมหาราช เพื่อน้อมรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์ท่าน เรียกว่า “งานบวงสรวงสมเด็จพระนเรศวรมหาราชกาชาดหนองบัวลำภู”