คุณยายเสนอ สิทธิ และคณะชาวบ้านวังพระธาตุให้ข้อมูลว่า มีการละเล่นเพลงระบำ ก.ไก่ มานานนับร้อยปีแล้ว แต่เดิมเนื้อหาของบทร้องเป็นการโต้ตอบเชิงเกี้ยวพาราสีกันธรรมดา ไม่มีการเล่นคำและอักษรดังเช่นทุกวันนี้ จนเมื่อมีการเรียนการสอนในโรงเรียนจึงนำอักษร ก – ฮ มาเล่คำและสัมผัสอย่างมีชั้นเชิงมากขึ้น
๑. ผู้เล่น ประกอบด้วย ฝ่ายชายและฝ่ายหญิง จำนวนเท่าๆ กัน แบ่งเป็นพ่อเพลงแม่เพลง
๒. การแต่งกาย แต่งกายด้วยชุดไทยพื้นบ้าน คือ นุ่งโจงกระเบนทั้งชายและหญิง ฝ่ายชายใส่เสื้อคอกลม มีผ้าขาวม้าคาดเอง ฝ่ายหญิงใส่เสื้อแขนกระบอกหรือเสื้อผ้าลูกไม้ มีผ้าคาดเอว
๓. วิธีการเล่น เริ่มต้นด้วยบทไหว้ครู ร้องสลับกันระหว่างชายหญิง ลูกคู่รับด้วยคำสร้อยที่ว่า “เอ้อระเหย ลอยมา หงส์เอ๋ยลอยมาลอยไป” จากนั้นเริ่มด้วยพยัญชนะ ก.ไก่ ข.ไข่ ข.ขวด แก้กันระหว่างชาย หญิง ลูกคู่รับด้วยสร้อยทุกบท จนถึง ฮ.นกฮูก จึงจบด้วยบทส่งท้าย ระหว่างการร้องนั้นใช้จังหวะปรบมือกำกับเช่นเดียวกับเพลงฉ่อย และขณะร้องพ่อเพลงกับแม่เพลง จะใช้ท่ารำสอดสร้อยมาลาแปลง ประกอบการร้องตลอด
๔. โอกาสในการเล่น จะเล่นในงานรื่นเริงต่างๆ ของท้องถิ่น เช่น วันตรุษและวันสงกรานต์ เป็นต้น
(สร้อย) เอ้อระเหยลอยมา หงส์เอ๋ยลอยมาลอยไป (ร้องรับทุกบท) ก่อนเล่นระบำ ก.ไก่ นั้นต้องไหว้ครูก่อน เพราะจะต้องมีครูฝึกสอน จึงจะเล่นกันได้ ขอไหว้พระครูสูงสุด คือองค์พระพุทธ พระธรรม อีกทั้งพระสงฆ์ ชี้นำไปในทางผ่องใส ทั้งครูร้อง ครูรำ ที่ท่านดังมาก่อน ลูกขอกราบไหว้วอน ลูกขอกราบไหว้วอน ซึ่งพระคุณทั้งหลาย ลูกจะร้องจะรำ ขออย่างให้ขัดข้อง ขอให้พระครูทั้งผอง จงชูช่วยอวยชัย
เรื่องระบำ ก.ไก่ นั้นเป็นของเก่า มาช่วยกันขัดเกลาให้มันเกิดกลับกลาย เดี๋ยวนี้ระบำ ก.ไก่ มันไม่มีเหมือนแต่ก่อน เพราะจะเป็นเพียงบทกลอน เป็นเพลงฉ่อยกลายๆ เพราะมันเป็นของเก่าๆ เราจึงเอามาเกริ่น ให้รุ่งเรืองเจริญ ช่วยกันอนุรักษ์กันเข้าไว้
(สร้อย) | เอ่อละเหยลอยมา หงส์เอ๋ยลอยมาลอยไป (ร้องรับทุกบท) |
(ชาย) | แม่ ก.ไก่ งามเกิน พี่ร้องเกริ่นทำไมไม่กลับ แม่การะเกดซ่อนกาบ ช่างส่งกลิ่นหอมไกล |
(หญิง) | พ่อ ก.ไก่ งามเกิน เห็นจะไม่ได้เกลี้ยกล่อม อย่าทำหน้าเก้ออกกรอม ไปเลยพ่อหนุ่มบ้านไกล |
(ชาย) | แม่ ข.ไข่ งามขำ น้องอย่าทำขัดข้อง จงหาคู่ไว้ประคอง เสียเมื่อยามเจ็บไข้ |
(หญิง) | พ่อ ข.ไข่ งามขำ เห็นจะไม่ได้คลึงเคล้า พอเห็นกกขาขาวๆ ประเดี๋ยวจะนอนเป็นไข้ |
(ชาย) | แม่ ฃ.ขวดขวยเขิน ขอให้พี่ขี่กกขา ถ้าไม่ได้เป็นเขยอยู่คา แล้วพี่ไม่คิดซื้อขาย |
(หญิง) | พ่อ ฃ.ขวดขวยเขิน ถ้ารักน้องให้มาขอ จะเฝ้ากอดคอเคลียคลอ แม่แก้มขาวกลัวจะขาย |
(ชาย) | แม่ ค.ควาย น่าขี่ ให้เอาตัวพี่เป็นเจ้าของ จะขี่ควายลงคลอง ค่อยๆ คลึง ค่อยๆ ไคล |
(หญิง) | พ่อ ค.ควาย น่าขี่ ไม่เอาตัวพี่เป็นเจ้าของ มันไม่ได้กอดประคอง หรอกนะพ่อหน้าขนเป็นควาย |
(ชาย) | แม่ ฆ.ระฆังดังเครง หรือจะไม่ได้ประคอง แม่นมคัดเหมือนปุ่มฆ้องหรือรักคาอยู่กับใคร |
(หญิง) | พ่อ ฆ.ระฆังดังเครง เห็นจะไม่ได้ประคอง พี่อย่ามาพูดคล่องๆ คงไม่ได้ คลึงไคล |
(ชาย) | แม่ ง.งู รูปงาม เสียแรงพี่ตามมาง้อ อย่าทำแสนงอนหน้างอ เลยแม่เงาเดือนหงาย |
(หญิง) | พ่อ ง.งู รูปงาม พี่อย่าตามมาง้อ น้องไม่หลงงมหน้างอ ยอมรับผู้ชายง่ายๆ |
(ชาย) | แม่ จ.จานค้ำจุน บุญมาประจวบกันจัง ถ้าได้ประจำเรือจ้าง ด้วยการแจวนั้นพี่เข้าใจ |
(หญิง) | พ่อ จ.จานงามจริง อย่ามารักน้อง เลยนะจ๊า อย่ามาพูดจ้อเจรจา เพราะน้องมันจนเอ๋ยใจ |
(ชาย) | แม่ ฉ.ฉิ่งงามโฉม มันทำให้ชอบตาฉัน พี่อยากกระชิดกระชั้น กับแม่ช่อจันทร์ฉาย |
(หญิง) | พ่อ ฉ.ฉิ่งของฉัน พอเห็นน้ำเชื่องกระฉ่อน พอได้ชิมเพียงหนึ่งช้อน ก็ลืมแม่ช่อจันทร์ฉาย |
(ชาย) | แม่ ช.ช้างเชยชม พี่ขอเชิญชวนเฝ้าชี้ มาคั่วช่องเอี่ยวชี หวังชิงเชิงเอาชัย |
(หญิง) | พ่อ ช.ช้างเชยชวน อย่ามาแอบชมร้อยชั่ง อย่ามาผูกรักผูกชัง ให้เป็นเช่นเลยหนอ ชาย |
(ชาย) | แม่ ซ.โซ่ เดินเซ่อ ถ้าได้เธอมาซ้อน จะปักซุ้มเอาไปซ่อน อยู่ในซุ้มเชิงไทร |
(หญิง) | พ่อ ซ.โซ่ เดินเซ่อ อย่าทำกระเซอเสียดสี อย่ามาทำเซ้าซี้ เดี๋ยวจะโดนตีนซ้าย |
(ชาย) | แม่ ฌ.กระเฌอเชยชม ขอให้พี่ชิมสักชาม พี่ไม่กระโชกให้ช้ำ ดอกนะแม่ชื่นใจชาย |
(หญิง) | พ่อ ฌ.กระเฌอต้นไม้ มันไม่ได้เชยชม แล้วจะไม่ได้ลองชิม หรอกนะพ่อหนุ่มลอยชาย |
(ชาย) | แม่ ญ.หญิงเดินย่าง ให้หาคู่ไว้เขย่า เสียเมื่อตัวยังเยาว์ ประเดี๋ยวจะแก่คราวยาย |
(หญิง) | พ่อ ญ.หญิงเดินย่าง อย่าขึ้นต้นยอขย่ม จะให้ ญ.หญิงเขานิยม เชียวหรือพ่อลำไย |
(ชาย) | แม่ ฎ.ชฎาเดินดง ถ้าได้น้องเอามาดู จะพาเดินดงดู่ ไม่ทิ้งน้องให้เดียวดาย |
(หญิง) | พ่อ ฎ.ชฎาเดินดง พี่ได้ดมดอกผาด้าม มาเห็นดอกดินด๊ำดำ แล้วพี่จะทิ้งให้น้องเดียวดาย |
(ชาย) | แม่ ฏ.ปฏักตัวต้น ที่หลงตนนั่นตรอง พี่อยากจะแตะต้อง กับแม่นมเต่ง เป็นไต |
(หญิง) | พ่อ ฏ.ปฏักตัวต้น ให้หันหลังไปตรอง มันไม่ได้แตะได้ต้อง จะพาตัวมาตาย |
(ชาย) | แม่ ฐ.ฐานถี่ถ้วน อีแม่สวนกระถิน นานไปจะมีมลทิน สมควรถ่ายก็ถ่าย |
(หญิง) | พ่อ ฐ.ฐานถี่ถ้วน อย่ามาถามถึงดอกกระถิน น้องกลัวมีมลทิน ไม่ต้องมา ถามไถ่ |
(ชาย) | แม่ ฑ.มณโฑนั่งแท่น พี่อยากจะทับแทนที่ ถ้าไม่ได้ทับสักที จะสู้กะทิก กระทาย |
(หญิง) | แม่ ฑ.มณโฑนั่งแท่น มันไม่ได้แทนทับที่ แต่พอได้ทับเข้าไปสักที เดี๋ยวพี่ก็ท้อพระทัย |
(ชาย) | แม่ ฒ.เดินเทร่อ พี่รักเธอเต็มที่ จะกระทิกให้ถี่ๆ น้องอย่าเพิ่งท้อพระทัย |
(หญิง) | ฒ.เอ๋ยพ่อ ฒ.ผู้เฒ่า แม้กายเรายังเป็นทุกข์ ความรักยังทายไม่ถูก น้องกลัวไม่สมฤทัย |
(ชาย) | แม่ ณ.เณรหน้านวล พี่อยากได้น้องมานอนน้าว แม่นมเหมือนหน่วยมะนาว พี่อยากสนิท เนื้อใน |
(หญิง) | พ่อ ณ.เณรตัวน้อย มันไม่ใช่วาสนา มันไม่ได้รจนา เสียแล้วพ่อแก้วเจียระไน |
(ชาย) | แม่ ด.เด็กสวยเด็ด สงสารไอ้โด่ไถเดี่ยว ที่ได้มาดั้นด้นมาเที่ยว คนเดียวเอ๋ย ดมดาย |
(หญิง) | พ่อ ด.เด็ก คนดี น้องมันมีปมด้อย พอเด็ดดมเข้าสักหน่อย แล้วพี่ก็ทิ้ง ให้เดียวเอ๋ยดาย |
(ชาย) | แม่ ต.เอ๋ย ต.เต่า แลดูสองเต้าน้องเต่ง เหมือนทองขึ้นตาเต็ง พี่หลงตน ลืมตาย |
(หญิง) | พ่อ ต.เต่า ตีนต่ำ พี่อย่ามาทำอวดโต ประเดี๋ยวจะโดนมีดโต้ ถ้าไม่รักตัว กลัวตาย |
(ชาย) | แม่ ถ.เอ๋ย ถ.ถุง เปรียบเหมือนนาทุ่งสองแถว ไอ้นาทุ่งสองแถว นั้นน้อง จะให้ใครไถ |
(หญิง) | พ่อ ถ.เอ๋ย ถ.ถุง น้องมีนาทุ่งสองแถว แต่นาทุ่งสองแถว นั้นน้องจะไม่ให้ ใครไถ |
(ชาย) | แม่ ธ.ธงสีทอง พี่เที่ยวท่องมาหลายเที่ยว เมื่อมีหนทางพี่ก็ต้องมาเทียว มาหาแม่แสงอุทัย |
(หญิง) | พ่อ ธ.ธงชาติไทย น้องกลัวรักไม่ซื่อตรง ให้พี่ไปยกเสาธง เอาไว้สำหรับ เสี่ยงทาย |
(ชาย) | แม่ ท.ทหารเดินทาง พี่อยากกระทิกเข้าถ้ำ พี่อยากกระทิกเข้าไปทำ กับแม่เถาแตงไทย |
(หญิง) | พ่อ ท.เอ๋ย ท.ทหาร อย่ามารักน้องเลยนะท่าน น้องยังไม่รับประทาน เพราะกลัวไม่ใช่ของไทย |
(ชาย) | แม่ น.หนูเนื้อนิ่ม พี่อยากเจอหน้านวลน้อง แม่ดอกโสนในหนอง พี่อยากแนบเนื้อนางใน |
(หญิง) | พ่อ น.หนูหน้านวล มันไม่ได้น้องไปนอนน้าว จะต้องไปนอนหนาว ก็เพราะไม่ได้นางใน |
(ชาย) | แม่ บ.ใบไม้ ใบบาง อย่าทำเป็นใบ้บ้าบ่น ให้หาคู่เทินบนเสียเถิด แม่บัวบังใบ |
(หญิง) | พ่อ บ.ใบไม้บัวบาง อย่าทำเหมือนคนบ้า อย่ามาหลงรักบุษบา เลยนะพ่อ บ่อทองใบ |
(ชาย) | แม่ ป.ปลานมปั้น โดนใครปั่นมาบ้างหรือเปล่า แม่ ป.ปืนยิงเป้าจงว่าความเป็นไป |
(หญิง) | พ่อ ป.ปลางามป้อ มันไม่ได้แม่ปอสุกปลั่ง ให้กลับไปทำนาปรัง ไปเถอะไป พี่ไป |
(ชาย) | แม่ ผ.ผึ้งโผผิน พี่มาประสบพบผ่าน จะพาตัวน้องผายผัน เข้าไปในพุ่มป่าไผ่ |
(หญิง) | พ่อ ผ.ผึ้งบินผ่าน น้องไม่เอาทำผัว อย่ามาหลงพันพัว มันไม่ได้ตอมดอกไผ่ |
(ชาย) | แม่ ฝ.ฝาหน้าฝน ถึงอยู่คนละฟาก พี่จะเอารักมาฝาก กับแม่แก้มเป็นไฝ |
(หญิง) | พ่อ ฝ.ฝาหน้าฝน อย่าพ่นเป็นฝอยน้องไม่ใฝ่ฝัน ถึงแม้จะฆ่าจะฟัน ก็ไม่ได้แก้มเป็นไฝ |
(ชาย) | แม่ พ.พานงามพร้อม เสียงช่างเพราะเหมือนพิณ พี่อุตส่าห์โผผิน มาหาแม่ผ่องอำไพ |
(หญิง) | พ่อ พ.พานเสเพล น้องหวังจะเป็นที่พึ่ง อย่าทำน้องนอนรำพึง เสียเล่าพ่อพระอภัย |
(ชาย) | แม่ ฟ.ฟันหอมฟุ้ง ถึงอยู่กันคนละฟาก พี่ร้องเอารักมาฝาก เพราะอกพี่ร้อนเป็นไฟ |
(หญิง) | พ่อ ฟ.ฟันหอมฟุ้ง น้องไม่ใช่คนใจฟาง บอกแล้วไม่เชื่อฟัง ยังจะมาทำร้อนเป็นไฟ |
(ชาย) | แม่ ภ.สำเภาลมพา มาพบแม่ผ้าแพรพรรณ พี่พร่ำเพ้อเพ่นพ่าน มาหาแม่แพรสีไพร |
(หญิง) | พ่อ ภ.สำเภากางใบ พอถูกสายลมพัดพา พี่ได้กินกุ้งพล่า มาลืมพลับพลึงกลางไพร |
(ชาย) | แม่ ม.ม้าหน้ามน มาพบแม่หม่นสีมอ เหมือนคนไข้มาพบหมอ จะหมางเมินกันทำไม |
(หญิง) | พ่อ ม.ม้าหน้ามน ไม่ได้นอนเคียงเมาะ ม.ม้ามันไม่เหมาะ จะหลงรักน้องไปทำไม |
(ชาย) | แม่ ย.ยักษ์เนื้อเย็น พี่อยากเป็นคู่ยาก พี่ไม่ย่อหย่อนขยัก หรอกนะแม่พวงลำใย |
(หญิง) | พ่อ ย.ยักษ์เนื้อเย็น มันไม่ได้เป็นคู่ย่าง ถึงน้ำตาหยดเป็นยาง ก็ไม่ได้พวงลำใย |
(ชาย) | แม่ ร.เรือลอยลำ อยู่ในแม่น้ำไหลรอน พี่ไม่หลองหลอน เล่นลิ้นหรอกนะ แม่หริ่งเรไร |
(หญิง) | พ่อ ร.เรือพายเล่น แต่พอเหหัวล่อง อย่ามาเที่ยวจอดทดลอง เลยนะพ่อหริ่งเรไร |
(ชาย) | แม่ ล.ลิงไต่ราว พี่ปวดร้าวเพราะรัก จะหลักหลอมเป็นหลัก ไม่ยอมให้รักล้มละลาย |
(หญิง) | พ่อ ล.ลิงหลุดหลัก อย่าทำเป็นรักหลอกหลอน ชาติผู้ชายกะล่อน อย่ามาวาดลวดลาย |
(ชาย) | แม่ ว.แหวนสุกวาว พี่อยากเว้ากับน้องสักวัน แม่การเวกเสียงหวาน พี่รักน้องไม่วาย |
(หญิง) | พ่อ ว.แหวนสุกวาว อย่ามาหลอกกินลูกหว้า เดี๋ยวน้องจะนอนผวา ในเมื่อลูกหว้าน้องวาย |
(ชาย) | แม่ ศ.ศาลาน่าสน ได้มาประสบพบสาว พี่ต้องโศกซึมเศร้า เพราะอยากจะขออาศัย |
(หญิง) | พ่อ ศ.ศาลาหน้าใส อย่ามาทำใกล้น้องสาว น้องกลัวจะต้องโศกเศร้า เดี๋ยวพี่คิดผลักไส |
(ชาย) | แม่ ส.เสือศรีงาม ทั้งอินทรีย์มังสัง พี่อยากจะเป็นคู่สร้าง กับแม่สาวแก้มใส |
(หญิง) | พ่อ ส.เสืออย่าเสือก น้องไม่ใช่คนสำส่อน ไม่มีใครสั่งใครสอน สัญชาติคนเสียนิสัย |
(ชาย) | แม่ ห.หีบห่างเหิน พี่นี้เอาหมูมาให้หัน น้องจะหั่นก็หั่น พี่หิ้วห่อมาให้ |
(หญิง) | พ่อ ห.หีบคนเห่อ อย่ามาเผยอของหอม ถ้าน้องสาวเขาไม่ยอมจะต้องคิดค่าเสียหาย |
(ชาย) | แม่ ฬ.จุฬาลอยลม พี่หลงรักตัวหล่อน พี่ไม่เล่นลิ้นหลอกหลิน หรอกนะแม่พวงมาลัย |
(หญิง) | พ่อ ฬ.จุฬาใจลอย อย่ามาทำเป็นร้อน พี่ไประเหเร่ร่อน ไม่ร่มเย็นบ้างหรือไร |
(ชาย) | แม่ อ.อ่างเอออวย เหมือนน้ำเอ่อปากอ่าว ถ้าน้องจะเอาก็เอา อย่าทำเป็นคนขี้อาย |
(หญิง) | พ่อ อ.อ่างโอ้อวด พี่อย่ามาทำออดอ้อน น้องไม่ใช่คนใจอ่อน หรอกนะคนหน้าไม่อาย |
(ชาย) | แม่ ฮ.นกฮูกเฮฮา สวยเหมือนแม่นางฮองเฮา จะพาไปนอนทาวน์เฮาส์ ที่นครเซี่ยงไฮ้ |
(หญิง) | พ่อ ฮ.นกฮูกตาโต พ่อปลากระโห้ไล่ฮุบ มีปากแต่ไมยอมหุบ เหมือนกับ ไอ้ตูบเซี่ยงไฮ้ |
จบแล้วระบำ ก.ไก่ เป็นอย่างไรท่านผู้ชม ถ้าท่านเห็นเหมาะสม ช่วยอนุรักษ์เพลงไทย ครบตัวอักษร ๔๔ พวกผมต้องหนีลาจาก ท่านผู้ชมทั้งหลายหลาก ขอให้มีโชคชัย
1727 
