กลองยาวพื้นบ้าน

ผู้ริเริ่มดำเนินการ คือ นายชิ้น กระดาษทอง อยู่บ้านเลขที่ ๓/๑ หมู่ ๑๐ ตำบลลาดสวาย อำเภอลำลูกกา จังหวัดปทุมธานี

ความเป็นมา ได้ตั้งวงกลองยาวมาเป็นเวลานานแล้ว ตั้งแต่หนุ่มเนื่องจากมีใจรักและสืบทอดมาจากบรรพบุรุษที่มีอาชีพกลองยาว บรรพบุรุษว่ากลองยาวนั้นเผยแพร่มาจากพม่า ผู้ที่นำมาคือหม่อง สลัดได ถือเป็นครูคนแรก การบรรเลงระยะแรก ๆ นั้นจะนุ่งสะโหร่งโพกหัวต่อ มาระยะหลังก็ไม่นิยมแต่งตัวแบบเดิมคงแต่งตัวตามสบาย และแต่งตัวเป็นแบบไทย ๆ เหมือนกันทั้งวงก็ได้

อาชีพกลองยาวไม่มีตลอดทั้งปีจะมีการบรรเลงมากในช่วงเทศกาล งานบวชนาค กฐิน ผ้าป่า งานมงคลต่าง ๆ แม้กระทั่งงานแต่งงานก็นิยมเอาไปแห่ขันหมาก นายชิ้นบอกว่าบางคนมักพูดว่ากลองยาวนั้นต่ำ เมื่อเปรียบเทียบกับดนตรีประเภทอื่นผู้เล่นมักจะเป็นคนขี้เหล้า นายชิ้นบอกว่ากลองยาวนั้นไม่เป็นเครื่องต่ำกว่าอย่างอื่นหรอกอาจจะมีผู้ชอบดื่มเหล้าเมามายเพียงบางคนเท่านั้น กลองยาวนั้นไม่ต่ำเพราะไม่เคยเห็นว่ามีกลองยาวไปบรรเลงในงานศพถึงแม้จะไม่มีใครมาหาไปบรรเลงก็ไม่ไป ปัจจุบันการรับงานของคนจะมีปัญหาเรื่องผู้ร่วมวงเนื่องจากไม่ค่อยมีงานให้บรรเลงนักบ่อยทุกคนจึงต้องไปประกอบอาชีพอื่นเป็นอาชีพหลัก บางครั้งติดงานหลักไม่สามารถร่วมวงได้หัวหน้าคณะจึงต้องไปหาคนนอกมาเสริม ถ้าหาไม่ได้จะถูกเจ้าภาพลดจำนวนค่าจ้างลง เช่นตกลงจำนำกลอง ๙ ใบ เพื่อบรรเลงแต่ได้ไปไม่ครบจะต้องถูกหักค่าจ้างออกไป การว่าจ้างก็คิดเป็นจำนวนกลองยาวที่จะไปบรรเลงและระยะทางที่ต้องเดินทางไป การตลงราคาที่ราคาต่ำสุด สี่พับบาท ต่อการบรรเลง ๑ งาน ถ้าไกลก็เคยเรียก ห้าพันบาท หรือมากกว่านั้น ถ้าไกลออกไปอีกทั้งนี้จะต้องเป็นที่ยอมรับทั้งเจ้าภาพและหัวหน้าคระ

การบรรเลงจะต้องตีให้เสียงออกมาชัดเจนจึงจะฟังแล้วดี ผู้ที่มีความเข้าใจการบรรเลงจะฟังออกมาว่ามีฝีมือมากน้อยเพียงใด จะมี ๓ เสียงที่สำคัญ เปิง - บอม - ป๊ะ (เป้ง เสียงเอก บอม เสียงทุ้ม ป๊ะ เสียงต่ำ) เพลงมี่บรรเลง ก็ คือเพลงพม่า หรือเพลงเดินและยังมีอีก ๑๒ เพลง บางครั้งประยุกต์เพลงอื่น ๆ มาใช้บรรเลงบ้าง เช่น เพลงจังหวะม้าหย่อง เพลงรำวง เป็นต้น

ก่อนจะบรรเลงจะต้องไหว้ครูก่อน สิ่งที่ควรไหว้ครูประกอบด้วย ดอกไม้ ธูปเทียน อาหารคาวหวาน เงิน ๑๒ บาท เหล้า ๑ ขวด หลักจากไหว้ครูแล้วคณะจะร่วมกันกินอาหารคราวหวานพอเป็นพิธี และจะเริ่มโห่ ๓ ลาก่อน ตามด้วยตีโหม่ง และฉิ่งฉาบ กลับ กลอง บรรเลงไปจนจบ เป็นตอน ๆ ไป ซึงจะมีจังหวะจบที่พร้อม ๆ กันไป ระหว่างการบรรเลงถ้าจะเปลี่ยนเพลงจะมีผู้รำตีบ้อม ๆ ๆ แทรกขึ้นแล้วทุกคนก็จะเปลี่ยนเป็นเพลงใหม่

นายชิ้น บอกว่า ตนจะเป็นผู้ทำกลองยาว ขึ้นมาใช้บรรเลงเอง กลองที่มีขายไม่ถูกใจ มีนาดไม่เหมาะสมกับตนและคณะ เช่น เล็กไป หรือใหญ่เกินไปไม่พอดี และมีเสียวไม่ไพเราะตามที่ต้องการ ข้อสังเกตุขนาดพอเหมาะ ก็คือ เอามือตีลงหน้ากลอง อุ้งมืออยู่ที่ขอบกลองปลายนิ้วจะต้องพอดีกับก้อนขี้กลองที่ติดไว้กลางหน้ากลองยาว และหน้ากลองที่พอเหมาะจะเส้นผ่าศูนย์กลางระหว่าง ๑๑ นิ้วครึ่ง ถึง ๑๒ นิ้วครึ่ง ไม้ที่ดีและเหมาะที่จะนำมาทำกลองยาวได้แก่ ไม่ขนุน ไม้มะม่วง ไม้ก้ามปู ซึ่งจะให้เสียงดีและมีน้ำหนักเบา ไม่แตกง่ายมีความยืดหยุ่นดีและตกแต่งง่าย รูปทรงของกลองยาวทีพบเห็นจะทำกลองยาวเพราะจะมีน้ำหนักมากขุดตกแต่งยากจะแต่ง่าย รูปทรงของกลองยาวที่พบเห็นโดยทั่วไปจะมี ๒ รูปทรง คือจะเป็นทรงขันกับทรงหวด ให้คุณภาพเสียงไม่แตกต่างกันอยู่ที่ฝีมือการขุด ส่วนด้านปลายของกลองยาวส่วนที่เป็นปากจะต้องไม่ใหญ๋หรือเล็กเกินไปอยู่ที่การสังเกตเอาของผู้ขุดทุกอย่างจะต้องมีความพอดีจึงจะได้เสียงที่ไพเราะ อุปกรณ์ที่ใช้ขุดกลองยาวได้แก่ สิ่ว เขียด บุ้ง กลองยาว ๑ ใบ จะใช้เวลาการขุดตกแต่งประมาณ ๑ เดือน

หนังที่ใช้หน้ากลองยาวจะใช้หนังวัวหรือหนังควายตามแต่จะหาได้ หนังควายดีที่สุดจะต้องเป็นวัวควายที่มีอายุ ๒ - ๓ ปี ถ้าอายุมากกว่านั้นใช้ไม่ได้จะหนาเกินไปตีแล้วไม่กังวาล หนังที่ซื้อมานั้นจะต้องนำมาขึงบนกระดานให้ตึงเสมอกันทุกส่วน จะหย่อนบางส่วนไม่ได้เพราะจะทำให้เสียงไม่สม่ำเสมอกันถ้าหนังหนาไม่เท่ากันจะใช้กระเบื้องขูดให้มีความหนากว่าหนังหน้ากลองผูกรั้งจะเจาะรูระหว่าง ๑๖- ๑๘ รู ตามขนาดหน้ากลองให้มีระยะห่างเท่า ๆ กัน หลังจากขึ้นกลองแล้วทดลองตี ถ้ากลองดีจะมีเสียงบอมดีเสียงเปิ้งน้อย

การยาหน้ากลองก่อนตีหรือส่วนมากนักเรียนเรียกว่ายาขี้กลอง นายชิ้น บอกว่าจะใช้ข้วสุกผสมกับขี้เถ้าไม้ตนจะนำใส่ถุงไปจากบ้านทุกครั้งโดยขี้เถ้าไม้เนื้อแข็งจะดีกว่าไม้ชนิดอื่น เมื่อจะบรรเลงก็จะนำข้าวสุกมาคลุกกับขี้เถ้าผสมในฝ่ามือปั้นจนเหนียวแล้วยาให้ตรงกลางต้องหมุนกลองไปด้วยเพื่อให้อยู่ในตำแหน่งกลางพอดี ถ้าพอกขี้กลองไม่ได้กึ่งกลางจะทำให้หน้ากลองสั่นไม่เสมอกันเสียงจะผิดเพี้ยนหลังจากจบการบรรเลงแล้วจะต้องแกะขี้กลองออกใส่ถุงเก็บไว้เนื่องจากขี้กลองมีความชื้นจำทำให้หนังกลองหย่อนเสียงจะไม่ดี เมื่อจะบบรเลงใหม่ก็จะนำมาติดใหม่

***********************