เรือนไทยเขิน

เรือนไทยเขิน จะมีลักษณะโปร่งและโล่ง หลังคาเรือนไทเขินทรงมะนิลาหรือปั้นหยาเปิดจั่ว และเปิดหน้าจั่วขนาดเล็ก ปีกหลังคายื่นยาวเหมือนเรือนไทลื้อในสิบสองปันนา แต่ไม่ตกแต่งหน้าจั่ว มีลานบ้านใช้งานเอนกประสงค์ ในตัวอาคารจะแบ่งเป็น ๒ ส่วน คือ ส่วนในจะเป็นพื้นที่อยู่ภายในเรือนไม่ให้ผู้ไม่ใช้ผีเดียวกัน (ผีตระกูลเดียวกัน) เข้าไปถือว่าผิดผี (เป็นขึด) จะต้องทำพิธีขอขมา และหน้าประตูจะมีตาแหลว (เครื่องกั๋นต่างผี) และมีธรณีประตู (ข่มประตู) และส่วนนอกจะเรียก “เติ๋น” และนอกชานรวมทั้งบริเวณที่ซักล้างและที่บริเวณเฮือนไฟ (เยี้ยกิ๋น) ปัจจุบันเรียก “ห้องครัว” เนื่องจากมีการตีฝาล้อมรอบ เติ๋นจะเป็นเขตที่มีการจัดกิจกรรมของครอบครัว เช่น กินข้าวปรึกษาหารือ และกิจกรรมอันเกี่ยวกับประเพณีต่าง ๆ ตลอดจนใช้สำหรับจัดทำอาชีพเสริม เช่น เย็บเสื้อ คัดพืชผลของครอบครัวรวมทั้งรับแขก เลี้ยงพระเนื่องในงานบุญ

บันไดเรือนมักจะเป็นการเจาะช่องพื้นเพื่อทำบันได เหมือนขึ้นจากใต้ถุนเรือน เสาเรือนตั้งบนก้อนหินหรืออิฐก่อ ไม่ปักเสาลงดินเหมือนเรือนล้านนา ในปัจจุบันเรือนไทเขินในพื้นที่อำเภอแม่วางนั้นยังมีให้ได้ศึกษาอยู่ไม่มากนัก แต่ก็ยังคงมีการอนุรักษ์ไว้ให้ลูกหลานและผู้สนใจได้ศึกษา เช่น บ้านของนายถวิล ไชยมณี บ้านนายตา จันทร์ตาม เป็นต้น