ความเป็นมา

วัดเจ็ดยอดเป็นวัดที่ได้รับการบูรณปฏิสังขรณ์จากซากวัดโบราณ ซึ่งไม่มีหลักฐานทั้งชื่อเดิม ผู้สร้างและเวลาที่สร้าง แต่เชื่อกันว่าจะเก่าแก่ถึงสมัยอาณาจักรล้านนา เพราะบริเวณใกล้เคียงมีวัดที่สร้างตั้งแต่สมัยพระยามังรายครองเมืองเชียงราย หลังทรงสร้างเมืองเชียงรายเมื่อ พ.ศ. ๑๘๐๕ มีวัดดอยทอง วัดงำเมือง วัดพระแก้ว และวัดพระสิงห์ เป็นต้น

เมื่ออาณาจักรล้านนาเสื่อมลง ต้องตกอยู่ในอำนาจพม่ากว่า ๒๐๐ ปี โดยมีบางยุคสมัยที่พระมหากษัตริย์อยุธยา ธนบุรี และรัตนโกสินทร์กรีธาทัพไปขับไล่พม่าออกไป แต่ก็ยังไม่สามารถรักษาอาณาจักรล้านนาไว้ได้ตลอด เมืองเชียงรายและเมืองเชียวแสนถูกทิ้งไว้ให้รกร้างเป็นเวลานาน จนถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๓ พม่าไม่อาจมารุกรานดินแดนทางเหนือของประเทศไทยได้แล้ว เพราะมีปัญหาจากการรุกรานของอังกฤษ ใน พ.ศ. ๒๓๘๖ พระเจ้ามโหตรประเทศ พระเจ้าเชียงใหม่จึงโปรดให้เจ้าจากราชวงศ์เชียงใหม่นำราษฎรเชียงใหม่ ลำพูน ลำปาง เดือนทางมาสร้างบ้างแปงเมืองเชียงราย เชียงแสน ให้กลับเจริญรุ่งเรืองดังเดิม

วัดที่ได้รับการบูรณปฏิสังขรณ์ในครั้งนั้นมีวัดเจ็ดยอดด้วย ในการแผ้วถางพื้นที่ได้พบซากวัดเก่า มีแนวกำแพง ฐานวิหาร ฐานเจดีย์ ปรากฏเป็นพระธาตุ ๗ องค์ทั้งองค์ใหญ่และ องค์เล็กซึ่งอยู่ในสภาพชำรุดผุผังพระครูบาคันธะคนฺธวํโสพระภิกษุที่ร่วมเดินทางมาด้วย จึงชักชวนชาวบ้านให้ช่วยกันบูรณะวัดนั้นเป็นวัดประจำหมู่บ้าน หมู่บ้านนั้นจึงชื่อบ้านเจ็ดยอดตั้งแต่ พ.ศ. ๒๓๘๗ แต่บางตำนานจากประวัติศาสตร์บอกเล่าสืบต่อกันมาก็ว่า บริเวณนั้นมี วัดร้างถึง ๗ วัด พระครูบาคันธะไม่สามารถดูแลได้ทั่วถึงจึงนำมารวมกันสร้างเป็นวัดเดียว และสร้างพระธาตุเจดีย์เจ็ดยอดพร้อมทั้งให้ชื่อวัดเจ็ดยอด ตามชื่อวัดโพธารามหรือวัดเจ็ดยอดที่ นครเชียงใหม่ ซึ่งเป็นวัดที่พระเจ้าติโลกราชทรงอุปถัมภ์ให้เป็นสถานที่สังคายนาพระไตรปิฏก ครั้งที่ ๘ เมื่อ พ.ศ. ๒๐๒๐

แต่การบูรณปฏิสังขรณ์ในครั้งนั้นคงจะกระทำได้ไม่มากนัก เพราะเป็นระยะสร้างบ้างสร้างเมืองขึ้นใหม่ ดังปรากฏหลักฐานการบูรณปฏิสังขรณ์วัดเจ็ดยอดเป็นตำนานอักษรล้านนาในสมัยหลังว่า พระครูบาเจ้าอินทรจักรเป็นผู้ริเริ่มปฏิสังขรณ์ซ่อมแซมเจดีย์วัดเจ็ดยอด ตีน (ฐาน) ธรณีด้านทิศตะวันออกยาวมี ๕๐ ศอกพอดี ตั้งแต่ตีนธรณีขึ้นถึงยอดแก้วสูงมี ๕๓ ศอก นับเป็นวามี ๑๓ วา ปลาย ๑ ศอก พระธาตุองค์ใหญ่ตั้งแต่ขันแก้วหักตกลงมา ส่วน พระธาตุองค์น้อยยังเหลือแต่เล็บตีนธรณี ยังมีต้นไม้ใหญ่ต้นหนึ่งใหญ่ ๘ ศอกอ้อมพอดี มีกิ่งสาขา ๓ กิ่ง ออกแซมเจดีย์ใหญ่ที่ข้างประตูโขง บนหนเหนือยังมีต้นไม้ใหญ่ต้นหนึ่งชื่อว่า ต้นแฟนดง ออกติดที่ข้างประตูโขงฝ่ายหนใต้มีต้นสารภีต้นหนึ่งใหญ่ร่มเย็นดี เมื่อแผ้วถางเสร็จแล้วก็ลงมือกันเมื่อเดือน ๘ ขึ้น ๑๕ ค่ำ วันเสาร์ จุลศักราชได้ ๑๒๗๙ (พ.ศ. ๒๔๖๐) ปีเมิงไส้ (มะเส็ง) เวลาเที่ยงวันมีพระสงฆ์ ๑๕ รูป มาทำมงคลสูตรถอนกำหนด ๘ ปี สำเร็จเมื่อจุลศักราช ๑๒๘๗ (พ.ศ. ๒๔๖๙) ปีดับเป้า (ปีฉลู) เดือน ๗ ค่ำ ขึ้น ๑๕ ค่ำ ตรงกับวันอาทิตย์

วัดเจ็ดยอดได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา เมื่อวันที่ ๒๗ กันยายน พ.ศ. ๒๔๘๑ กำหนดเขตกว้าง ๔๐ เมตร ยาว ๘๐ เมตร ผูกพันธสีมาเมื่อวันที่ ๕ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๘๗ ได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาติ ให้ยกฐานะขึ้นเป็นพระวารามหลวงชั้นตรี ชนิดสามัญ ตั้งแต่วันที่ ๓๑ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๒๑

พระมหากษัตริย์แห่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ ได้เคยเสด็จพระราชดำเนิน ณ วัดเจ็ดยอดรวม ๒ พระองค์

เมื่อวันที่ ๑๐ ธันวาคม พ.ศ. ๒๔๔๘ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวครั้งทรงดำรงพระอิสริยยศสมเด็จพระบรมโอสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร ได้เสด็จแทนพระองค์ประพาสมณฑลพายัพ เสด็จพระราชดำเนินมาหยุดประทับรอขบวนรับเสด็จเข้าเมืองเชียงราย ซึ่งตั้งรอที่วัดเจ็ดยอด ดังลิลิตพายัพพรรณนาไว้ว่า

ถึงวัดเจ็ดยอดใกล้ เมืองเชียง รายแฮ

ขบวนจัดตั้งรายเรียง เรียบแล้ว

แห่นำเสด็จเข้าเวียง บ่มิเนิ่น

ทรงอัศว์ดำเนินเพริดแพร้ว ย่างเยื้อง ตามถนน

วันที่ ๓ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๑๓ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช ทรงพระราชศรัทธาเสด็จพระราชดำเนินมาถวายผ้าพระกฐิน ณ วัดเจ็ดยอด

'วัดเจ็ดยอด' ถ.เจ็ดยอด ต.เวียง อ.เมือง จ.เชียงราย เป็นวัดเก่าแก่ของเมืองเชียงรายอีกแห่งหนึ่ง สร้างขึ้นเมื่อปีพุทธศักราช 2387 มีเนื้อที่ 2 แปลง แปลงที่ 1 มีเนื้อที่ 11 ไร่ 2 งาน 94.8 ตารางวา และแปลงที่ 2 มีเนื้อที่ 1 ไร่ 2 งาน 88.2 ตารางวา

ลำดับเจ้าอาวาส
1. พระครูบาคันธะ คนธวโส พ.ศ. 2387-2429
2. พระโมธา โพธิรังสี พ.ศ. 2430-2431
3. พระครูบาวงศ์ พ.ศ. 2432-2434
4. พระโกฏิ พ.ศ. 2535-2437
5. พระครูธรรมจักราลังการ พ.ศ. 2438-2493
6. พระวิรญาณมุณี (หมื่น สุมโน) ปธ.3 นธ.เอก พ.ศ. 2594-2495
7. พระครูอานันทขันติคุณ (อินคา จิตตทนโต) นธ.เอก รักษาการเจ้าอาวาส พ.ศ. 2496-2500
8. พระราชปัญญาโมลี (ชู่ ปัญญาปชุโชโต) ปธ.6 นธ.เอก
9. พระครูอานันทขันติคุณ (อินคา จิตตทนโต) นธ.เอก รักษาการเจ้าอาวาส พ.ศ. 2539 และได้รับการแต่งตั้งเป็นเจ้าอาวาส เมื่อวันที่ 13 มีนาคม 2539

วัดเจ็ดยอดเป็นที่ตั้งสำนักงานคณะสงฆ์ จังหวัดเชียงราย พ.ศ.2483 โดยมีเจ้าคณะจังหวัด ดังนี้
1. พระวีรญาณมุณี พ.ศ. 2483-2495
2. พระเมธังกรญาณมุณี (อินสม ชวนปัญญโญ) ปธ.6 นธ.เอก พ.ศ. 2496-2500
3. พระราชปัญญาโมลี (ชู่ ปัญญาปชโชโต) ปธ.6 นธ.เอก พ.ศ. 2501-2522