ด้วยวันที่ 2 เมษายน ของทุกปี เป็นวันคล้ายวันพระราชสมภพสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ และทางรัฐบาลได้ประกาศให้เป็น “วันอนุรักษ์มรดกไทย” ในฐานะที่ทรงอุปถัมภ์บำรุงและสืบสานมรดกศิลปวัฒนธรรมของชาติ ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณต่อชาวไทยที่ทรงอนุเคราะห์สนับสนุนกิจกรรมทางวัฒนธรรมของชาติ เพื่อให้สอดคล้องกับนโยบายรัฐบาล กล่าวคือ การอนุรักษ์ ฟื้นฟู และเผยแพร่มรดกทางวัฒนธรรม ภาษาไทย ภาษาถิ่น ภูมิปัญญาท้องถิ่น รวมทั้งความหลากหลายของศิลปวัฒนธรรม เพื่อสร้างความภูมิใจ ในความเป็นไทย อันจะนำไปสู่การสร้างความสัมพันธ์อันดีในระดับประชาชน ระดับภูมิภาค ระดับชาติ และนานาชาติต่อไป ประกอบกับสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้ากรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้เสด็จพระราชดำเนินไปทรงประกอบพิธีต่าง ๆ และเยี่ยมเยียนราษฎรในจังหวัดระยองอยู่หลายครั้ง และทรงมีพระมหากรุณาธิคุณต่อชาวไทยที่ทรงอนุเคราะห์สนับสนุนกิจกรรมทางวัฒนธรรมของชาติ

จังหวัดระยองได้กำหนดจัดงานวันอนุรักษ์มรดกไทยขึ้น เพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี และส่งเสริมวัฒนธรรมท้องถิ่น ในทุกพื้นที่ของจังหวัดระยอง ตามนโยบายรัฐบาล เรื่องการอนุรักษ์ฟื้นฟู และเผยแพร่มรดกทางวัฒนธรรม ภาษาไทย ภาษาถิ่น ภูมิปัญญาท้องถิ่น รวมทั้งความหลากหลายของศิลปวัฒนธรรมไทย เพื่อสร้างความภูมิใจ ในความเป็นไทยอันจะนำไปสู่การสร้างความสัมพันธ์อันดีในระดับประชาชน ระดับภูมิภาค ระดับชาติ และนานาชาติต่อไป ในการนี้ จังหวัดระยอง ได้เล็งเห็นถึงความสำคัญของการส่งเสริม สนับสนุน การดำเนินงานด้านวัฒนธรรมประเพณี และการส่งเสริมภูมิปัญญาท้องถิ่น จึงกำหนดจัดงานมหกรรมเล่าขานตำนานเมืองระยอง เฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระกนิษฐาธิราช เจ้ากรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี เนื่องในวันอนุรักษ์มรดกไทยจังหวัดระยอง เป็นประจำทุกปี โดย กิจกรรมประกอบด้วย

1) จัดกิจกรรมการประกวดขบวนแห่ศิลปวัฒนธรรมไทย โดยหน่วยงานและอำเภอจัดขบวนแห่

2) จัดกิจกรรมการแสดงทางศิลปวัฒนธรรมของเด็ก เยาวชน และประชาชนจากพื้นที่อำเภอต่างๆ การแสดงดนตรีผสมผลานของวงกะหลุกแบนด์ การประกวดร้องเพลงไทยลูกทุ่งและลูกกรุง

3) จัดกิจกรรมลานวัฒนธรรม “ของดีบ้านฉันของแต่ละอำเภอ”

4) จัดพิธีทำบุญตักบาตรข้าวสาร - อาหารแห้งแด่พระสงฆ์ เพื่อถวายเป็นพระราชกุศล

5) จัดพิธีปล่อยพันธ์สัตว์น้ำถวายเป็นพระราชกุศล และไหว้ศาลเจ้าแม่ทับทิม ณ ศาลเจ้าแม่ทับทิม

6) จัดพิธีถวายราชสักการะและวางพานพุ่มเงิน - พุ่มทอง ของหน่วยงานภาครัฐและภาคเอกชน

7) จัดกิจกรรมการคัดเลือกศิลปินดีเด่นและผู้มีผลงานวัฒนธรรมดีเด่น