ความเป็นมา (ภูมิหลัง/ความเชื่อ)

วัดสวนป่าน สร้างเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๕๒ ที่ตั้งเดิมของวัดสวนปานส่วนหนึ่งเป็นบริเวณวังกษัตริย์หรือเจ้าเมืองนครศรีธรรมราช มีสภาพเป็นเนินสูงมาก่อนอันเป็นส่วนของภูมิประเทศซึ่งเดิมเรียกว่า “กระหม่อมโคก” มีลักษณะเป็นเนินสูงคล้ายภูเขาเล็ก ๆ ที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติเมื่อประมาณ ๙๐๐ กว่าปีมาแล้วกษัตริย์ผู้ตั้งเมืองใหม่ได้ปรับที่เนินนี้ให้ราบเรียบเพื่อตั้งเป็นวัง ส่วนที่ตั้งของวัดไม่ได้ปรับที่เนินให้ราบเรียบยังคงรักษาไว้เป็นเนินอยู่ตามเดิมเพื่อใช้เป็นที่เลี้ยงช้างหลวงมีเนื้อที่ประมาณ ๕๐ ไร่มีโรงเลี้ยงช้างอยู่ ๓ โรง จึงไม่มีผู้ใดแม้แต่ลูกหลานหรือเชื้อสายของกษัตริย์ประสงค์จะใช้เป็นที่อยู่อาศัยเพราะความเชื่อที่ว่า ที่นี่ช้างอยู่ ช้างเกิดช้างตายมาก่อนคนจะไปอยู่อาศัยไม่ได้ มักจะมีอันต้องเสียชีวิตหรือไม่ก็ทำให้เดือดร้อนต่าง ๆ บริเวณเนินสวนป่านจึงถูกทอดทิ้งให้รกร้างว่างเปล่าอยู่เป็นเวลานาน

ต่อมาท่านเจ้าคุณพระรัตนธัชมุนี (ม่วง เปรียญ) ในสมัยรัชกาลที่ ๕ เห็นว่าบริเวณโรงเลี้ยงช้างหลวงเป็นที่รกร้างอยู่และอยู่ใกล้กับศาลากลางจังหวัดและศาลจังหวัด ดูไม่เป็นที่เจริญตาประกอบกับทางราชการฝ่ายอาณาจักรก็มิได้คิดที่จะใช้ที่ดินบริเวณนั้นให้เป็นประโยชน์ ท่านเจ้าคุณพระรัตนธัชมุนีจึงได้จัดตั้งวัดขึ้นเป็น วัดของธรรมยุติกนิกาย แล้วตั้งชื่อวัดที่ตั้งใหม่ว่า “วัดสวนป่าน” หลังจากที่ท่านเจ้าคุณพระรัตนธัชมุนี (ม่วง เปรียญ) ผู้ก่อตั้งวัดสวนป่านได้ถึงแก่มรณภาพไปเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๗๗ แล้วศิษย์ยานุศิษย์ของท่านเจ้าคุณได้สร้างเจดีย์แบบลังกาย่อส่วนไว้เป็นที่ระลึกถึงท่านเจ้าคุณด้วยความกตัญญูกตเวทีให้เป็นอนุสรณ์ของท่านซึ่งเจดีย์นี้ก็ยังคงปรากฏให้เห็นอยู่ในวัดสวนป่านตลอดมาจนถึงทุกวันนี้

วัดสวนป่านเป็นแหล่งสืบสานพระพุทธศาสนาและยังมีสถานที่สำคัญสำคัญปรากฏเด่นเป็นสง่าอยู่ ๒ อย่างคือ

๑. ศาลาการเปรียญ (ศาลาพระหมิด) ตั้งอยู่ทางทิศเหนือ ภายในมีพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์คู่วัดคือ “พระหมิด” เป็นพระพุทธรูปสำริดปางประทับยืนที่ชาวบ้านแถบวัดสวนป่านทั้งใกล้ไกลเคารพนับถือมานานร่วม ๑๐๐ ปี สังเกตจากทองคำเปลวที่ติดทับซ้อนกันมาชั้นแล้วชั้นเล่า ปกติศาลาการเปรียญจะเปิดให้เข้ารับชมพร้อมฟังเทศน์ทุกวันพระและตลอดช่วงเข้าพรรษา

๒. อุโบสถ ตั้งอยู่ทางทิศใต้เป็นศาสนสถานที่วิจิตรแห่งหนึ่งในตัวเมือง ภายในมีภาพจิตรกรรมฝาผนังอันงดงาม ผลงานของ แนบ ทิชินพงศ์ ผู้มีผลงานที่โดดเด่นด้านศิลปะของนครศรีธรรมราช วาดเสร็จตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๒๕ แสดงภาพพุทธประวัติของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ภาพประวัติเรื่องราวแสดงถึงความเป็นอยู่ของชาวเมืองนครศรีธรรมราชในสมัยนั้น โดยเฉพาะภาพสมัยรัชกาลที่ ๕ เสด็จมาประทับที่วัดสวนป่านเมื่อครั้งเสด็จกลับจากประเทศอินโดนีเซียเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๔๑ และเข้าสักการะ พระหมิด และชมความวิจิตรภายในอุโบสถต้องติดต่อทางวัดก่อน

การเดินทาง วัดสวนป่านอยู่ใกล้กับสามแยกหอนาฬิกาจากสนามหน้าเมืองผ่านตลาดท่าม้าศาลากลางจังหวัด เมื่อถึงสี่แยกให้เลี้ยวขวาเข้าสู่ซอยวัดสวนป่าน เวลาเปิด - ปิด ๐๘.๐๐ น. ถึง ๑๖.๓๐ น. ของทุกวัน