สาธิตการทำดอกโน ในงานเทศน์มหาชาติ บุญผะเหวด

การทำ “ดอกโน” เป็นภูมิปัญญาของภาคอีสาน ตั้งแต่อดีตส่งต่อจากรุ่นสู่รุ่น ขั้นตอนก็คือ นำต้นหม่อน ต้นโสน (สะ โหน) หรือไม้เนื้ออ่อน มาเฉือนเป็นเส้นบางๆ สั้นสลับยาว จัดรูปให้ได้ลักษณะเหมือนดอกไม้ หรือดอกดาวเรือง นำไปจุ่มสีตามต้องการ ใช้ประดับในงานบุญผะเหวด เทศมหาชาติ ตลอดทั้งงานบุญ งานวัดต่างๆ ส่วนข้อดีอยู่ได้นาน ไม่เหี่ยวแห้งง่ายเหมือนดอกไม้จริง การแห่พระอุปคุตรอบบ้านให้ชาวบ้านได้สักการบูชา แล้วนำไปประดิษฐานไว้หออุปคุต ภายในบริเวณงาน เพราะเชื่อว่าเป็นพระเถระ ผู้มีฤทธิ์ นิรมิตกุฏิอยู่กลางแม่น้ำมหาสมุทร สามารถขจัดภัยภารทั้งมวลได้

การประดิษฐ์ดอกไม้จากต้นโสน

1. ความเป็นมา / ความสำคัญของอาชีพ

ต้นโสน หรือที่ชาวบ้านเรียกว่าโสนหางไก่ ในอดีตมีขึ้นอยู่ทั่วไปตามทุ่งนาซึ่งเป็น

ภาระกับเกษตรกรที่จะต้องถอนทิ้ง ต่อมาได้มีผู้คิดริเริ่มนำต้นโสนนี้มาทำให้เกิดประโยชน์

โดดทำเป็นดอกไม้ เริ่มจากรูปแบบง่าย ๆ และได้มีการพัฒนารูปแบบใหม่ ๆ จนสามารถ

ทำได้หลายแบบ อาทิเช่น ดอกมะลิบาน ดอกมะลิตูม ดอกกุหลาบ ดอกบัว และอื่น ๆ

อีกมากมาย ในปัจจุบันนี้มีการทำกันอยู่แทบทุกหลังคาเรือนเลยที่เดียว เป็นการสร้าง

รายได้เสริมที่ดีแก่ครอบครัวในช่วงที่ว่างเว้นจากการทำนาหรืองานประจำ

2. วัสดุ / อุปกรณ์ที่ใช้ในการผลิต

ในการทำดอกไม้ประดิษฐ์จากต้นโสนมีวัสดุอุปกรณ์ที่ต้องใช้ได้แก่

1. ต้นโสน (ตากแห้ง)

2. มีดแสตนเลสขนาดยาว

3. หินรับมีด

4. ภาชนะสำหรับใส่โสน เช่น กระจาด ตะกร้า

5. ฟลอร่าเทป

6. ด้าย

7. สี สำหรับย้อม

3. ขั้นตอนการประดิษฐ์ดอกไม้จากต้นโสน

ขั้นที่ 1 นำต้นโสนที่ตากแห้งแล้วมาตัดออกเป็นท่อน ๆ ตามขนาดที่ต้องการ

ขั้นที่ 2 ใช้มีดแสตนเลสปอกเปลือกสีน้ำตาลออก

ขั้นที่ 3 ใช้มีแสตนเลสที่มีความคมเป็นพิเศษฝานต้นโสนออกเป็นแผ่นบาง ๆ

ขั้นที่ 4 นำแผ่นโสนที่ได้มาประดิษฐ์เป็นดอกไม้ แล้วแต่ว่าต้องการจะทำเป็นดอก

แบบใด อาทิเช่น ดอกมะลิบาน, มะลิตูม, ดอกกุหลาบแบบต่าง ๆ เป็นต้น

- การทำดอกมะลิบาน นำแผ่นโสนที่ได้จากการฝานมาม้วนให้เป็นปอนเส้นผ่านศูนย์กลางตามขนาด

ของดอกที่ต้องการ จากนั้นตัดหัวตัดท้ายให้เรียบ แล้วใช้มีดคม ๆ ผ่าให้เป็นกลีบ

จากนั้นก็ใช้มือคลึงในลักษณะทวนเข็มนาฬิกา ให้กลีบที่ผ่าไว้สลับกลีบกัน แล้วกดหน้า

ให้บุ๋มเล็กน้อย แล้วใช้เชือกพันแล้วดึงให้กลีบขยายออกแล้วใช้ด้ายผูกให้แน่น

- การทำดอกมะลิตูม

นำแผ่นโสนที่ได้จากการฝานมาเรียงซ้อนกันแล้วใช้วัตถุหนัก ๆ ทับให้เรียบ

แล้วตัดเป็นชิ้นเล็ก ๆ ขนาดประมาณ 1.5 -2 เซนติเมตร นำโสนที่ตัดไว้ใส่ในถุง

พลาสติกแล้วใช้กระบอกฉีดน้ำฉีดให้ทั่ว พอโสนนิ่ม นำโสนที่ได้มา 2 ชิ้น วางซ้อนกัน

ให้เลื่อมกันเล็กน้อยแล้วบิดพับให้เป็นรูปดอกมะลิ จากนั้นใช้ฟลอร่าเทปมาพันที่

ก้านดอก

- การทำดอกกุหลาบ

นำแผ่นโสนที่ได้จากการฝาน มาตัดตามขนาดของกลีบดอกที่ต้องการ

(นำไปย้อมสีหรือไม่ก็ได้ตามต้องการ) ใช้น้ำพรมให้ทั่วแล้วใช้มือม้วนที่ปลายกลีบ

ด้านบนให้โค้งเล็กน้อย พอทำได้ตามจำนวนที่ต้องการแล้วก็นำกลีบที่เตรียมไว้มา

ประกอบเข้าเป็นดอก ให้กลีบเล็กอยู่ด้านในและค่อย ๆ ใหญ่ขึ้นเลื่อน ๆ ใช้ด้ายมัด

ให้แน่น

4. ปัญหา / อุปสรรค

1. ด้านวัตถุดิบ ในปัจจุบันวัตถุดิบที่ใช้คือต้นโสนหาไม่ได้ในท้องถิ่นที่มีการ

ประดิษฐิ์ดอกไม้ ต้องสั่งซื้อมาจากแถวจังหวัดนครนายก และปราจีนบุรี โดยผ่าน

พ่อค้าคนกลาง ประกอบกับมีโรงงานที่ผลิตดอกไม้จากต้นโสนเกิดขึ้นหลายแห่ง

ทำให้เกิดการแข่งขันกันในการซื้อวัตถุดิบ จึงทำให้วัตถุดิบมีราคาค่อนข้างสูง

2. ด้านการตลาด ในปัจจุบันชาวบ้านจะผลิตตามการสั่งซื้อของพ่อค้า

คนกลาง ที่รับซื้อไปเพื่อส่งเข้าโรงงานหรือขายต่อ ทำให้ชาวบ้านมีตลาดที่จำกัด