เพลงร่อยพรรษาเป็นเพลงพื้นบ้านที่ร้องกันในจังหวัดกาญจนบุรีเท่านั้น โดยจะร้องกันเฉพาะในช่วงก่อนออกพรรษาประมาณ 7 วัน มีลักษณะเป็นคำกลอนง่าย ๆ ร้องเพื่อเชิญชวนชาวบ้าน
ให้ร่วมบริจาคจตุปัจจัยไทยทาน เงิน ข้าวสาร และสิ่งของต่าง ๆ แล้วรวบรวมนำไปทำบุญในวันออกพรรษา และสร้างสิ่งสาธารณประโยชน์ให้แก่หมู่บ้าน โดยมีกลุ่มนักเพลง ที่มีทั้งพ่อเพลง แม่เพลง และลูกคู่
เดินไปตามหมู่บ้านหรือชุมชนต่าง ๆ เพื่อเชิญชวนร่วมบริจาคสิ่งของ

เพลงร่อยพรรษามีการขับร้องมาแล้วตั้งแต่ 100 - 200 ปีก่อน แต่เดิมเป็นเพลงที่ร้อง
ในอำเภอพนมทวน แล้วได้แพร่หลายไปยังอำเภอใกล้เคียง ได้แก่ อำเภอเมืองกาญจนบุรี อำเภอบ่อพลอย และอำเภอห้วยกระเจา โดยมีการสันนิษฐานว่าคำว่า“ร่อย” น่าจะมาจากคำว่า “ร่อยหรอ” กล่าวคือ ข้าวของที่ชาวบ้านถวายพระในช่วงเข้าพรรษา เมื่อพระสงฆ์ใช้ไปในระหว่างพรรษา และใกล้ออกพรรษาสิ่งของเล่านั้นจึงเริ่มจะร่อยหรอหมดลงไป ชาวบ้านจึงร่วมใจกันออกไปร้องเพลง
เพื่อนำสิ่งของมาทำบุญเพิ่มเติม และคำว่า “ร่อยหรอ” มีความหมายที่ไม่ดีจึงตัดเหลือเพียงคำว่า “ร่อย” กลายเป็นเพลงร่อยพรรษา

การร้องเพลงร่อยพรรษา เป็นการร้องโดยพ่อเพลง แม่เพลง และลูกคู่เท่านั้น ไม่มีเครื่องดนตรีหรือการปรบมือประกอบการร้อง ท่วงทำนองการร้องใช้การเอื้อนและทอดเสียงยาวและเนิบ
คล้ายทำนองสวด มีลูกคู่ร้องรับซ้ำในบางท่อน บรรยากาศเพลงจึงดูขลัง ให้ความรู้สึกน่าศรัทธา
ชวนฟัง เนื้อเพลงที่ร้องจะมีการยกย่องชมเชยบ้าน สิ่งของในบ้าน รอบ ๆ บริเวณบ้าน รวมทั้งเจ้าของบ้าน การแต่งกายของคณะเพลงร่อยพรรษา นิยมแต่งกายด้วยเสื้อผ้าชุดไปทำไร่นาตามปกติ เช่น ผู้ชายนิยมใส่เสื้อแขนยาว สวมหมวก ผู้หญิงนุ่งโจงกระเบน หรือนุ่งผ้าถุงสวมงอบ ประดับดอกไม้ที่หาได้ในท้องถิ่น
ผู้ร้องทุกคนถือไม้เท้า มีคนหาบกระบุงตะกร้า 1 หาบ อีกคนหนึ่งทำหน้าที่เป็นคนถือพานประดับดอกไม้พื้นบ้าน เพื่อรับเงินที่เจ้าของบ้านนำมาบริจาค โดยเนื้อเพลงร่อยพรรษาจะแบ่งออกเป็น
3 ตอน คือ

1. เพลงเดิน จะร้องในขณะที่ไปถึงบ้านที่จะขอ เพื่อร้องเรียกให้เจ้าของบ้านตื่นเปิดประตู
รับคณะเพลง เนื้อเพลงจะเป็นการชมบ้าน บริเวณบ้าน ชมบุญวาสนาของเจ้าของบ้าน

2. เพลงพร เป็นการร้องให้พร เมื่อเจ้าของบ้านให้สิ่งของแล้ว เนื้อเพลงจะอวยพรให้ร่ำรวย
มีความสุขพบแต่สิ่งดี ๆ มีอายุยืนยาว

3. เพลงลา จะมีเนื้อร้องลาจากไปบ้านอื่น เนื้อความจะคล้ายกับเพลงพร คือ ขอให้เจ้าของบ้านพบเจอแต่ความสุข โชคดีตลอดไป

วิธีร้องเพลงร้อยพรรษาจะร้องไปเรื่อย ๆ และลากเสียงให้ช้า ๆ ยาว ๆ จะมีพ่อเพลงคอหนึ่ง (ผู้ชำนาญการร้อง) มีพ่อเพลงคอสอง และมีลูกคู่รับ เมื่อร้องจบคำกลอนที่ 1 ลูกคู่จะรับ 2 ครั้ง
โดยเอาความจากเนื้อเพลง 7 – 8 คำหลังของวรรคที่ 2 ในคำหลังคำกลอนที่ 1 มาร้อง และการร้องจะแบ่งเป็น 2 ตอน คือ พ่อเพลงคอหนึ่งจะร้องไป ประมาณ 2 คำกลอน และลูกคู่จะรับ และคนที่เป็นคอ 2 จะร้องต่ออีก 1 คำกลอน และลูกคู่จะรับ