สังข์ทอง เป็นนิทานในปัญญาสชาดกที่เรียกว่า สุวัณณสังข์ชาดก สมัยกรุงศรีอยุธยามีผู้แต่งชาดกนี้เป็นบทละคร มาในสมัยรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๒ ได้ทรงพระราชนิพนธ์ขึ้นอีกสำนวนหนึ่งและใช้แสดงละครจนถึง ทุกวันนี้ เนื้อเรื่องมีอยู่ว่า นางจันทรามเหสีรอง ใส่ความนางจันทร์เทวีมเหสีเอก ซึ่งคลอดโอรสเป็นหอยสังข์ จึงถูกท้าวยศวิมลไล่ออกจากวัง นางไปอาศัยอยู่กับชาวไร่ พระสังข์ได้ออกจากหอยช่วยทำงาน นางจับได้จึงทุบเปลือกหอย เมื่อท้าวยศวิมลทราบว่า พระสังข์เป็นคน ก็ให้จับไปถ่วงน้ำ แต่พระยากำพลนาคเอาไปเลี้ยงไว้ และที่สุดพระสังข์ ก็ได้ไปเป็นบุตรบุญธรรมของนางพันธุรัต นางยักษ์ผู้มีรูปเงาะกับกระบอง วิเศษ พระสังข์แอบไปพบบ่อทอง จึงชุบตัวแล้วสวมรูปเงาะถือกระบอง วิเศษเหาะหนีนางพันธุรัตไป นางยักษ์ตามพระสังข์แต่ไม่ได้ตัว ก่อนตายนางให้มนต์เรียกเนื้อเรียกปลาแก่พระสังข์ พระสังข์ผจญภัย ไปจนถึงเมืองท้าวสามล ซึ่งมีพระธิดาเจ็ดองค์ พระธิดาหกองค์แรกได้คู่ แต่นางรจนาเลือกพระสังข์ในรูปเงาะจึงถูกขับไปทำไร่ พระสังข์ถูกแกล้ง ให้หาเนื้อหาปลาแข่งกับหกเขยแต่ก็ชนะ ที่สุดร้อนถึงพระอินทร์ต้องแปลง ตนมาท้าตีคลี พระสังข์จึงถอดรูปมาตีคลีชนะพระอินทร์ เมื่อทุกองค์รู้ว่า พระสังข์คือใคร เรื่องก็ลงเอยด้วยดี เมืองโบราณ สร้างสวนสังข์ทองตามจินตนาการที่ได้จากนิยายพื้นเมือง ประดับประติมากรรมจากเรื่อง คือเจ้าเงาะกับนางรจนาพากันไปอยู่กระท่อม ปลายนา หกเขยลงเรือหาปลาเจ้าเงาะหาเนื้อ