แจกันเบญจรงค์

แจกันเบญจรงค์ ทำเป็นลายดอกไม้ติดต่อกันกับลายใบไม้ร่วง รวม ๔ แถว บนพื้นสีส้มมี

ลายเส้นสีน้ำเงินเป็นวง ๆ ติดต่อกันเป็นแถว ๓ แถว ส่วนตรงคอเขียนลายสลับสีน้ำเงิน เหลือง เขียว

น้ำตาล ส้ม เป็นเส้น ศิลปะอยุธยา

เครื่องเบญจรงค์

“เครื่องเบญจรงค์”แปลว่า เครื่องถ้วยห้าสี แต่ข้อเท็จจริงจะมีตั้งแต่สามสีขึ้นไปจนถึงแปดสี

หรือมากกว่านั้น ได้แก่ สีแดง สีเหลือง สีขาว สีดำ สีเขียว สีน้ำเงิน สีชมพู สีม่วง สีแสดและสีน้ำตาล ลวดลายที่เขียน บางสีเขียนในเคลือบ บางสีเขียนบนเคลือบ มีลวดลายนูนเด่น การเกิดขึ้นของเครื่องเบญจรงค์เป็นอิทธิพลของเครื่องถ้วยจีนในสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนต้นปรากฏมีเครื่องถ้วยชามสีของ

จีนสมัยราชวงศ์เหม็งที่เรียกว่าซาไซ้ และวูไซ้ ซึ่งแปลว่า สามสีและห้าสี แต่เครื่องถ้วยสีของจีนที่

เป็นเครื่องถ้วยเขียนสีบนกระเบื้องขาว จะเขียนสีไม่ผสมเคลือบแต่เครื่องถ้วยเบญจรงค์นั้นจะเป็น

เครื่องถ้วยที่ใช้สีจำนวนมากและเขียนสีผสมเคลือบ เครื่องถ้วยเบญจรงค์ สันนิษฐานว่ามีการสั่ง

ทำขึ้นในราวสมัยอยุธยาตอนกลาง

การผลิตเครื่องปั้นดินเผาของแหล่งผลิตต่าง ๆ ทั้งในภาคกลาง ภาคเหนือและภาคตะวันออก

เฉียงเหนือ ซึ่งมีความเจริญรุ่งเรืองตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ ๒๐ เป็นต้นมานั้น เมื่อถึงพุทธศตวรรษที่ ๒๒

ก็ได้เริ่มเสื่อมลง สาเหตุสำคัญเกิดจากการศึกสงครามระหว่างไทยกับพม่า ขณะเดียวกันเครื่องปั้น

ดินเผาของจีนโดยเฉพาะเครื่องลายครามหรือเครื่องเคลือบสีน้ำเงินขาวได้รับความนิยมอย่าง

แพร่หลาย ประชาชนทั่วไปสามารถซื้อหาเป็นสมบัติของตนได้ เครื่องเคลือบจากจีนดังกล่าวก็

เข้ามาแทนที่เครื่องเคลือบดินเผาของไทย ซึ่งเป็นปัจจัยหนึ่งที่ทำให้การผลิตและการค้าสังคโลก

ของไทยสิ้นสุดลง

นับตั้งแต่กลางพุทธศตวรรษที่ ๒๒ เป็นต้นมา กรุงศรีอยุธยาได้กลายเป็นเมืองที่มีความ

เจริญมั่งคั่ง เป็นศูนย์กลางทางการปกครอง การเมือง การเศรษฐกิจ และเป็นเมืองท่าที่สำคัญ

แห่งหนึ่งในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ จึงเป็นศูนย์กลางของการค้าขายแลกเปลี่ยน

เครื่องปั้นดินเผาที่มาจากจีนและบ้านเมืองต่าง ๆ ความนิยมในเครื่องถ้วยจีนในสมัยอยุธยา

ตอนปลายได้ก่อให้เกิดเครื่องถ้วยเขียนสีชนิดหนึ่ง เป็นที่รู้จักกันดีในชื่อ “เครื่องเบญจรงค์”ที่ไทย

สั่งทำจากจีน ในสมัยรัตนโกสินทร์ได้ปรากฏมี “เครื่องถ้วยลายน้ำทอง”ที่ถูกสั่งทำจากจีนเข้ามา

ในราชสำนัก

เครื่องเบญจรงค์และเครื่องถ้วยลายน้ำทองนี้ถือได้ว่าเป็นเครื่องถ้วยจีน-ไทย เนื่องด้วย

เป็นเครื่องถ้วยที่ไทยสั่งทำจากจีน โดยจะเป็นผู้กำหนดและออกแบบลวดลาย รูปทรง และสีสัน

แต่ฝีมือและเทคนิคการเผาเป็นกรรมวิธีของจีน ดังนั้นเครื่องเบญจรงค์และเครื่องลายน้ำทองจึง

เป็นเครื่องถ้วยชั้นสูงที่มีคุณค่าทางประณีตศิลป์ที่แสดงเอกลักษณ์ของไทย