พิธีไหว้ครูบูชาเตาเป็น “พิธีไหว้ครู” ช่างตีมีด ตีดาบ ตีเหล็ก ของชาวบ้านต้นโพธิ์ ตำบลท่าช้าง อำเภอนครหลวง ซึ่งมีอาชีพในการตีมีดเป็นที่รู้จักกันทั่วไปว่า“มีดอรัญญิก” บรรพชนของชาวบ้านบ้านต้นโพธิ์ ตำบลท่าช้าง อำเภอนครหลวง จังหวัดพระนครศรีอยุธยา นั้นเป็นชาวเวียงจันทน์ เข้ามาตั้งรกรากอยู่ตั้งแต่สมัยกรุงรัตนโกสินทร์ มีอาชีพในการตีทองและตีเหล็ก แต่ต่อมาเลิกการตีทองจึงเหลือแต่การตีเหล็กเพียงอย่างเดียว เหล็กที่ตีนี้ส่วนใหญ่ทำเป็นมีดดาบ และอาวุธ ตลอดจนเครื่องมือ เครื่องใช้อื่นๆ ซึ่งมีคุณภาพดีมากเมื่อทำเสร็จแล้วก็นำมาขายที่หมู่บ้านอรัญญิก ตำบลปากท่า อำเภอท่าเรือ จังหวัดพระนครศรีอยุธยา จึงเรียกว่า “มีดอรัญญิก”

สิ่งที่ชาวตำบลท่าช้างทุกคนยังคงถือสืบต่อกันมาตามประเพณีเดิมคือพิธี “ไหว้ครูบูชาเตา” ซึ่งทุกบ้านจะจัดบูชาในวันพฤหัสบดีช่วงเช้าตรู่ของวันที่เป็นข้างขึ้น หลังเทศกาลสงกรานต์เพื่อระลึกถึงพระคุณครูบาอาจารย์ และเพื่อความเป็นสิริมงคลของตน ในการตีเหล็ก

พอได้เวลา ผู้ทำพิธีไหว้ครู (ส่วนใหญ่จะเป็นผู้นำครอบครัวที่เป็นชาย) ก็จะกล่าวบทชุมนุมเทวดา ไหว้พระรัตนตรัย จากนั้นก็จะกล่าวบทอัญเชิญครูบาอาจารย์ทั้งหลาย อันได้แก่ พระอิศวร พระนารายณ์ พระพรหม พระวิษณุกรรม พระมาตุลี พระพาย พระคงคา พระฤาษี 8 องค์ ฯลฯ ตลอดจนบูรพาจารย์ ทั้งครูไทย ครูลาว ครูมอญ ครูจีน ที่ได้ประสิทธิ์ประสาทวิชาตีเหล็กให้แก่ตน มารับเครื่องบูชาสังเวย และประสาทพร แก่ผู้เข้าร่วมพิธีให้ประสบแต่ความสุขความ ความเจริญ แล้วปิดทองเครื่องมือทุกชิ้น ทำน้ำมนต์ธรณีสารประพรมเครื่องมือและผู้เข้าร่วมพิธี

หลังจากนั้นจะยกขันโตก บายศรี มาวางไว้กลางบ้าน ปู่ ย่า ตา ยาย พ่อ แม่ จะผูกขวัญ (ด้วยด้ายสายสิญจน์ผูกข้อมือ) ให้ศีลให้พรแก่ลูกหลานทุกคน ผู้ใหญ่จะให้ลูกหลานเชิญญาติ และเพือนบ้าน ผู้ที่เคารพนับถือมาที่บ้านตน เพื่อเยี่ยมเยียน อวยพรและรับพร ดื่ม กิน เป็นอย่างนี้ทุกบ้าน (ภาษาชาวบ้านเรียกว่า“ค้ำคูณ”เพื่อเป็นสิริมงคลระหว่างกัน

โดย สำนักงานวัฒนธรรอำเภอนครหลวง