หมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียง “อยู่เย็น เป็นสุข”บ้านสันต้นตุ้ม หมู่ที่ ๓ ตำบลแม่อิง อำเภอภูกามยาว จังหวัดพะเยา

บ้านสันต้นตุ้มเป็นหมู่บ้านที่มีแม่น้ำอิงไหลผ่าน แม่น้ำอิงเป็นแม่น้ำสายสำคัญทางประวัติศาสตร์ของจังหวัดพะเยา ต้นน้ำของแม่น้ำอิงเกิดจากภูเขาใหญ่ทางทิศตะวันตกของอำเภอแม่ใจ เป็นร่องลำห้วยไหลไปบรรจบกับต้นน้ำวัง อำเภอ วังเหนือ จังหวัดลำปาง ตรงกลางยอดเขาที่ปลายน้ำจรดกันซึ่งชาวบ้านเรียกว่า ดอยผีปันน้ำ ลำห้วยที่ไหลมาจากอำเภอแม่ใจชาวบ้านเรียกว่าห้วยเอี้ยงเพราะมีดอกเอี้ยงฟ้ามุ้ยมากเป็นพิเศษ ไหลผ่านหมู่บ้านแม่ใจ ไหลลงสู่หนองเล็งทราย ผ่านทุ่งนาแม่ใจ แม่ปืม บ้านใหม่ ตำบลบ้านต๊ำ ลงสู่กว๊านพะเยา และไหลผ่านหมู่บ้านหล่ายอิง ไประหว่างเขตอำเภอเมือง อำเภอภูกามยาว อำเภอดอกคำใต้ อำเภอจุน อำเภอเทิง อำเภอเชียงของ แล้วไหลลงสู่แม่น้ำโขง เป็นแม่น้ำสายเดียวที่ไหลขึ้นสู่ทางทิศเหนือ

บ้านสันต้นตุ้มเดิมพื้นที่เป็นสันดอนป่าไม้ แม่น้ำอิงไหลผ่าน มีต้นไม้หลายชนิด เช่น ต้นงิ้ว ต้นไผ่ ต้นตุ้ม แต่ต้นตุ้มมีมากกว่าต้นไม้ชนิดอื่น ชาวบ้านจึงเรียกหมู่บ้านนี้ว่าบ้านสันต้นตุ้ม ซึ่งต้นตุ้มนี้จะขึ้นมาบริเวณที่ตั้งศาลาอเนกประสงค์ของหมู่บ้านในปัจจุบัน และต้นตุ้มจะขึ้นตามแม่น้ำอิงตลอดแนว แต่เดิมก่อนที่จะมีการตั้งบ้านเรือนบริเวณนี้ มีประชาชนชาวบ้านกว้านกลุ่มหนึ่งเข้ามาตั้งปางเลี้ยงวัวควาย ทำไร่ ทำสวน บริเวณติดลำน้ำอิง เมื่อประชาชนเห็นว่าเป็นพื้นที่ที่มีความอุดมสมบูรณ์เหมาะสมที่จะตั้งบ้านเรือนเป็นที่อยู่อาศัย ที่ทำมาหากิน จึงได้ตั้งรกรากบ้านเรือนที่อยู่อาศัยอย่างถาวร ประมาณปี พ.ศ. ๒๔๓๒ ได้มีประชาชนจากหมู่บ้านต่าง ๆ ได้อพยพมาตั้งบ้านเรือน เช่น บ้านกว้าน บ้านเจน หล่ายกว้าน และบ้านตุ่น เริ่มแรกมีประมาณสิบกว่าหลังคาเรือน และได้ตั้งชื่อหมู่บ้านตามชื่อของแม่น้ำอิงว่า “บ้านแม่อิงสันต้นตุ้ม” ตั้งอยู่หมู่ที่ ๕ ตำบลดงเจน อำเภอพะเยา จังหวัดเชียงราย แต่ชาวบ้านส่วนใหญ่มักเรียกว่าบ้านสันต้นตุ้ม ต่อมาในปี พ.ศ. ๒๕๓๓ ได้เปลี่ยนชื่อหมู่บ้านจากบ้านแม่อิงสันต้นตุ้มเป็น “บ้านสันต้นตุ้ม” จึงถึงปัจจุบัน

สภาพสังคมและศาสนา

ประชากรส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ จึงมีการปฏิบัติศาสนกิจในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา มีวัดเมืองอิงหลวงและวัดสันป่างิ้วงามเป็นศูนย์รวมในการทำกิจกรรมต่าง ๆ ของชาวบ้าน และเป็นที่ประกอบกิจกรรมและพิธีการทางศาสนาต่าง ๆ เช่น วันธรรมสวนะ วันเข้าพรรษา วันออกพรรษา เวียนเทียน ตักบาตรเทโว วันขึ้นปีใหม่ วันสงกรานต์ การอนุรักษ์ประเพณีเดือนยี่เป็ง

ในด้านภูมิปัญญาท้องถิ่น มีการทำงานฝีมือต่าง ๆ โดยกลุ่มสตรีและผู้สูงอายุ ทำการรวมกลุ่มกันสานตะกร้า กระบุงโบราณ สุ่มไก่ สานแห สานอวน สานยอ สานไซ สานหมวก เย็บผ้า ถักโครเชท์ ฯลฯ

การคมนาคม

ถนนสายหลักที่เชื่อมต่อกับหมู่บ้านอื่น ๆ เป็นถนนลาดยางสายเก้าขามจุม-กองแล ส่วนถนนภายในหมู่บ้านเป็นถนนคอนกรีต มีซอยต่าง ๆ ภายในหมู่บ้านทั้งหมด ๘ ซอย

แหล่งน้ำ

พื้นที่การเกษตรในหมู่บ้านอาศัยน้ำฝนตามธรรมชาติ มีน้ำแม่อิงไหลผ่าน ไม่มีแหล่งน้ำที่สร้างขึ้นเอง

ผลิตภัณฑ์มวลรวมของหมู่บ้าน

มีการทำอุตสาหกรรมขนาดเล็กในครัวเรือน และมีการขึ้นทะเบียนเป็นสินค้า OTOP บ้างเป็นบางส่วน ดังนี้

การเย็บหมวกผ้า การเย็บหมวกไม้ไผ่ การทำแหนม การจักสานหมวกไม้ไผ่ การจักสานของใช้จาไม้ไผ่ การถักผ้าด้วยโครเชท์ การถักพรมเช็ดเท้า การเย็บพรมเช็ดเท้า การแปรรูปอาหารจากปลา

ผลิตภัณฑ์ที่น่าสนใจของหมู่บ้าน

หมวกผ้า พรมเช็ดเท้า แหนม หมวกไม้ไผ่ ไผ่กวนอิม