สถาบันคึกฤทธิ์สร้างขึ้นเพื่อเป็นที่เก็บรักษาปัญญาของศาสตราจารย์ พลตรี ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช ไว้ให้อนุชนรุ่นหลังสามารถศึกษาได้อย่างเป็นรูปธรรม ตามพระราชเสาวนีย์ของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ตั้งอยู่ ณ ทุ่งมหาเมฆ โดยมีมูลนิธิคึกฤทธิ์ ๘๐ ในพระราชูปถัมภ์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เป็นผู้ดูแล โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเป็นแหล่งรวบรวมและเผยแพร่ผลงาน รวมทั้งเป็นสถานที่จัดกิจกรรมเพื่อเชิดชูเกียรติของศาสตราจารย์ พลตรี ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช นอกจากนี้ยังใช้เป็นสถานที่จัดกิจกรรมเพื่ออนุรักษ์ เผยแพร่ดนตรีและนาฏศิลป์ไทย และดำเนินงานงานเพื่อสาธารณประโยชน์ ร่วมกับองค์กรกุศลอื่นๆ ทางสถาบันคึกฤทธิ์ได้แบ่งพื้นที่จัดแสดงออกเป็น 3 ส่วน ได้แก่

ส่วนที่ 1 ห้องนิทรรศการ ตั้งอยู่ชั้นบนอาคารไม้รูปทรงสมัยใหม่มีรูปแบบการจัดนิทรรศการที่ทันสมัยผ่านสื่อมัลติเดีย แบ่งออกเป็น 3ห้อง ได้แก่ ห้องที่ 1 ประวัติคึกฤทธิ์ : นำเสนอประวัติของ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช ผ่านประวัติสำเร็จรูปฉบับย่อ ที่เขียนโดยท่านเอง นำเสนอภาพในรูปแบบของ Portrait Gallery, Clip Video และ Computer Kiosk ห้องที่ 2 นักหนังสือพิมพ์และนักการเมืองชื่อคึกฤทธิ์ : จำลองบรรยากาศโต๊ะทำงานที่โรงพิมพ์สยามรัฐตอนเริ่มก่อตั้ง ต้นฉบับลายมือจริงและเครื่องใช้ในอาชีพนักหนังสือพิมพ์ นำเสนอบทบาทของ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช ในฐานะนักการเมืองที่สะท้อนผ่านหน้าหนังสือพิมพ์ และห้องที่ 3 ความเป็นคึกฤทธิ์ : สร้างบรรยากาศเหมือนกับการได้มาสนทนากับ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช ในเรื่องราวเกี่ยวกับวัฒนธรรมไทยด้านต่างๆ เพื่อสื่อถึงเอกลักษณ์ “ความเป็นไทย” ที่ผสมผสานกลมกลืนของความเป็นตะวันตกและตะวันออก

ส่วนที่ 2 ห้องสมุด ใช้เป็นที่เก็บรวบรวมผลงานของ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช

ส่วนที่ 3 โถงอเนกประสงค์ (Auditorium) หรือโรงละครขนาดเล็กที่สร้างหันออกสู่สวนเฉลิมพระเกียรติ เป็นสถานจัดกิจกรรมและชมการแสดงต่างๆ ได้ทั้งในและนอกอาคาร โดยทั้งอาคารออกแบบให้เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมในลักษณะศิลปกรรมไทยประยุกต์

นอกจากนี้สถาบันคึกฤทธิ์ยังได้จัดตั้งคณะโขนคึกฤทธิ์ขึ้นเพื่อการสืบสานศิลปวัฒนธรรมไทย โดยเปิดรับสมัครเยาวชนจากหลากหลายสถาบัน โดยเฉพาะเยาวชนจากชุมชนโดยรอบเพื่อให้มีใจที่จะเรียนรู้ศิลปะชั้นสูงของชาติ