อำเภอพนา เป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดอำนาจเจริญ ห่างจากตัวจังหวัด ประมาณ 43 กิโลเมตร ห่างจากกรุงเทพมหานคร ประมาณ 565 ก.ม.อำเภอพนา เดิมมีฐานะเป็นเมืองชื่อเมืองพนานิคม ตั้งขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยได้โปรดเกล้าฯ ให้ตั้งบ้านเผลา (พระเหลา) เป็นเมืองพนานิคม และโปรดเกล้า ฯ ให้เพียเมืองจันทน์ เป็นพระจันทวงษา เจ้าเมือง ขึ้นตรงต่อเมืองอุบลฯ ต่อมาเมื่อมีการปฎิรูปการปกครองครั้งใหญ่ เมืองพนานิคม ถูกลดฐานะเป็นอำเภอ ขึ้นกับจังหวัดอุบลราชธานี เมื่อปี พ.ศ.2443 ต่อมาในปี พ.ศ.2452 ได้ยุบอำเภอตระการพืชผล รวมกับอำเภอพนานิคม
ในปี พ.ศ. 2457 ได้ย้ายที่ว่าการอำเภอพนานิคมมาตั้งที่บ้านขุหลุ แต่ยังคงเรียกชื่อเดิม ต่อมาจึงเปลี่ยนชื่อเป็นอำเภอขุหลุ เพื่อให้สัมพันธ์กับพื้นที่เมื่อปี พ.ศ.2460
ในปี พ.ศ.2480 ได้เปลี่ยนชื่อมาเป็นเมืองพนานิคมอีกครั้ง จนถึงปี พ.ศ.2494ทางราชการจึงแยกท้องที่ห้าตำบล ที่เคยอยู่ในอำเภอพนานิคม มาตั้งเป็นกิ่งอำเภอพนาส่วนอำเภอพนานิคม ที่บ้านขุหลุ ได้เปลี่ยนชื่อเป็น อำเภอตระการพืชผล กิ่งอำเภอพนาได้รับการยกฐานะให้เป็นอำเภอ เมื่อปี พ.ศ.2501 และได้มาขึ้นกับจังหวัดอำนาจเจริญเมื่อปี พ.ศ.2536 คำขวัญอำเภอพนา คือ “พนาเมืองเก่า พระเหลาเทพนิมิต ผ้าขิดสวยดี มัดหมี่จาลาน วนอุทยานดอนเจ้าปู่ เมืองครู นักปราชญ์”