การทำเสื่อเตย

ชื่อ นางเมี้ยะ ตุกังหัน

เกิดวันที ๑ เดือน มกราคม พ.ศ. ๒๔๗๔ อายุ ๘๒ ปี

ที่อยู่ บ้านเลขที่ ๑๗ หมู่ที่ ๑ ถนน - ตำบล สาคร อำเภอ......ท่าแพ............จังหวัด สตูล รหัสไปรษณีย์ ๙๑๑๕๐ เบอร์โทรศัพท์ - มือถือ ๐๘๒-๕๒๙๒๑๗๗

ความรู้ความสามารถพิเศษ การทำเสื่อเตย

ประวัติผลงาน

นางเมี้ยะ ได้ทำเสื่อเตยมาเป็นระยาเวลา ๕๐ ปี โดยได้รับการถ่ายทอดมาจากมารดา ซึ่งเสียชีวิตไปแล้ว และนางเมี้ยะก็ได้ถ่ายทอดการเสื่อเตยให้นางสน บุตรสาวไว้ โดย เมื่อได้ผืนเสื่อ ตามขนาดและสีสันที่ต้องการ แล้ว ก็นำออกไปจำหน่าย หรือใช้งานตามความต้องการ ซึ่งมีราคา ศอกละ ๙๐ – ๑๐๐ บาท (เฉลี่ยแล้วผืนละ ๒๐๐-๕๐๐ บาท) ตามขนาดรูปร่างหรือรูปแบบของลาย

๖.๒ วัสดุ –อุปกรณ์
๑. เตยปาหนัน
๒. สาหงาด (อุปกรณ์ฉีกเส้นเตย)
๓. มีด

๖.๓ ขั้นตอนวิธีการทำ

ขั้นตอนการเตรียม
๑. การเลือกตัดวัตถุดิบจากต้นเตยปาหนัน จะต้องเลือกใบที่มีขนาดไม่อ่อนและแก่จนเกินไป

๒. เมื่อตัดใบเตยได้แล้ว นำมามัดกับเชือกเถาให้เป็นกำ ตัดโคนใบและตัดปลายให้ได้ใบเตยมีความยาวเสมอกัน เพื่อความสะดวกในการนำกลับไปทำขั้นตอนต่อไป

๓. ใบเตยดิบที่ตัดมาจากต้นแล้ว นำแต่ละใบมากรีดหนามหลังใบออกจะได้ใบเตยเป็น ๒ ซีกนำไปผึ่งแดดประมาณ ๕ -๑๐ นาที ให้พอใบเริ่มเหี่ยว

๔. นำใบเตยดิบที่ผึ่งแดดแล้วมารีดด้วยเครื่องรีด ให้แบบเรียบและนิ่ม

๕. นำใบเตยที่รีดแล้วมากรีดเป็นต้นตอก ด้วยอุปกรณ์กรีด เรียกว่า สาหงาด ตามขนาดที่ต้องการแล้วแยกหนามข้างใบและเส้นตอกเตยออกจากกัน

๖. นำเส้นตอกเตยมารีดด้วยเครื่องรีดอีกครั้ง และรวบรวมเป็นกำผูกมัดด้วยเชือกให้เป็นก้อน ขนาดพอประมาณ

๗. นำเส้นตอกเตยที่มัดเป็นกำหรือก้อนแล้วไปต้มในน้ำที่เดือด ประมาณ ๓-๕ นาที

๘. นำเส้นตอกเตยที่ผ่านการต้มแล้วไปแช่น้ำเปล่า โดยนำของหนักไปทับให้ตอกเตยจมอยู่ใต้น้ำ แช่ไว้ประมาณ ๒ คืน จะทำให้สีเขียวของเตยละลายปนอยู่กับน้ำจะได้เส้นตอกเตยสีขาวเหลือง

๙. น้ำเส้นตอกเตยที่แช่น้ำไว้ ประมาณ ๒ คืน มาตากแดดให้แห้งประมาณ ๑ วัน

๑๐. จะได้เส้นตอกเตยที่ตากแดดแห้งแล้วเป็นสีขาวนวล รวบรวมมัดเป็นกำให้มีขนาดและความยาวเท่าๆ กัน เก็บไว้ในที่ร่ม อากาศถ่ายเทได้สะดวก จะทำให้เส้นตอกเตยไม่อับชื่น จะเป็นเส้นตอกเตยปาหนันที่พร้อมจะใช้สานเป็นอุปกรณ์ต่างๆ ได้ ที่มีสีนวลเป็นสีธรรมชาติ หรือสานเป็นภาชนะต่างๆ ที่ต้องการได้

ขั้นตอนการสาน

๑. สถานที่สานภายในบ้านหรือพื้นบ้านที่เป็นพื้นเรียบ

๒. นำเส้นตอกเตยมารีดด้วยเครื่องรีดให้เรียบและนิ่มให้พอประมาณสำหรับการใช้งาน

๓. รวบรวมเส้นตอกเตยที่ผ่านการรีดแล้วจับเป็นกำให้มีความยาวเท่ากันแล้วพับกึ่งกลาง

๔. การนั่งสานด้วยท่านั่งขัดสมาธิหรือ นั่งชันเขาข้างเดียวตามถนัด โดยเริ่มสานจากกึ่งกลางของเส้นตอกที่พับไว้แล้ว นำเส้นตอก ๒ เส้นมาสานเป็นลายขัดหรือเรียกว่าลายหนึ่ง โดยนำเส้นตอกมาขัดยกหนึ่งข่มหนึ่งไปเรื่อยๆ จนหมดเส้นตอกหรือได้ความยาวของเสื่อที่ต้องการ แล้วตกแต่งริมเก็บขอบให้สวยงาม จะได้เป็นผืนเสื่อที่ต้องการ

ขั้นตอนการเก็บขอบ

๑. การเก็บขอบ หรือพับริมเสื่อ หรือเรียกว่า “เม้น” เป็นการตกแต่งปลายตอกที่เหลือก่อนจะเป็นผืนเสื่อที่สวยงาม ทำได้มี ๒ แบบ คือ การพับกลับและแบบช่อริม การพับกลับ เป็นการพับปลายเส้นตอกกลับเข้ามาผืนเสื่อสานตามลายเดิม ประมาณ ๒-๓ นิ้ว แล้วตัดส่วนตอกที่เหลือออกตกแต่งให้สวยงามการช่อริม เป็นการพับปลายตอกที่เหลือให้คุมกันเองคล้ายกับการถัก แล้วตัดส่วนตอกที่เหลือออกให้สวยงาม

เคล็ดลับในการเก็บรักษา

เสื่อที่สานเสร็จเรียบร้อยแล้วจะถูกเก็บเก็บรักษาไว้ในที่ร่ม ไม่ให้ถูกน้ำฝน เพราะจะทำให้เกิดเชื้อราได้ง่าย วิธีการเก็บรักษา มี ๒ แบบ คือ เก็บเป็นม้วนๆ และนำแต่ละผืนมาซ้อนๆ กันทับกันเป็นชั้นๆ

เคล็ดลับในการผลิต

ใบเตยขนาดพอดี ไม่อ่อนหรือแก่จนเกินไป ให้ความสำคัญกับการจักตอกให้เส้นมีขนาดเท่ากันการย้อมเส้นสีตอกจะต้องมีความสม่ำเสมอ ถ้าต้องการยอมสีต้องใช้สีที่ย้อมที่มีคุณภาพดีสีไม่ตก และเมื่อย้อมเสร็จแล้วจะต้องตากแดดให้แห้งเพราะไม่เช่นนั้นเส้นตอกจะมีความชื้นและเป็นเชื้อรา ก็จะได้ผลิตภัณฑ์เตยปาหนันที่มีคุณภาพตรงกับความต้องการของลูกค้า

ความรู้ความสามารถอื่นๆ

๑. การทำขนมพื้นบ้าน

๒. การทำกระจง/กระเชอ