การทำหอพระอุปคุตในงานแจกข้าว

โดยชาวบ้านจะสร้างหอพระอุปคุตไว้มุมใดมุมหนึ่งในบริเวณ​งาน​ส่วนมากจะสร้างจากไม้ไผ่​หรืออุปกรณ์​ที่หาได้ในชุมชน​หลังจากสร้างหอพระอุปคุตแล้ว​จะต้องมีพิธีการอันเชิญพระอุปคุตมาประดิษฐาน​โดยจะต้องไปอัญเชิญขึ้นจากน้ำ​ตามแบบประเพณีอีสานโบราณ​ซึ่งมีความเชื่อกันว่าพระอุปคุต​เป็นพระเถระที่มีฤทธิ์​มาก​ซึ่งไปบำเพ็ญ​เพียร​ที่ใต้ท้องทะเล​การอัญเชิญ​จึงต้องอัญเชิญ​ขึ้นจากน้ำ

หลังจากที่อัญเชิญ​ขึ้นจากน้ำแล้ว​ก็จะนำไปประดิษฐาน​ไว้ที่หอพระอุปคุตที่สร้างไว้​จากนั้นจะมีพิธีการอาราธนา​และบวงสรวง​บูชา​โดยการอารธนาและการบูชาจะต้องทำก่อนที่จะเริ่มงาน​ซึ่งสิ่งที่จะต้องนำมาบูชาพระอุปคุต ได้แก่

1.​ผ้าไตร​1​ไตร

2.​บาตรพระ

3.​ตาลปัตร

4.​ธูป

5.​เทียน

6.​ขันห้า​(ดอกไม้​5​คู่​เทียน​5​คู่​เงิน​5​บาท)

7. สำรับอาหาร​(กลับข้าว​4​อย่าง​ประกอบด้วย​คราว​3​อย่าง​หวาน​1​อย่าง​น้ำ​1​แก้ว​หมากพลู​บุหรี่​ก่องข้าว)

8.​ขันหมากเบ็ง

นอกจากนี้บางพื้นที่ยังมีการแห่พระอุปคุต​ก่อนนำไปประดิษฐาน​อีกด้วย​กล่าวคือ​หลังจากการนำพระอุปคุตขึ้นจากน้ำแล้ว​จะนำไปแห่แล้วค่อยนำไปประดิษฐาน​ไว้หอพระอุปคุตที่ได้สร้างไว้​ซึ่งแต่ละชุมชนแต่ละพื้นที่ก็มีความแตกต่างกันบ้างในทางปฏิบัติ​แต่ในทางความเชื่อแล้ว​ทุกพื้นที่ล้วนมีวัตถุประสงค์​เดียว​กัน​ในการสร้างหอพระอุปคุต​คือการให้พระอุปคุตได้ดูแลรักษางาน​

สิ่งหนึ่งที่สังเกตเห็นเป็นประจำในการจัดงานบุญในภาคอีสาน​หรือภาคตะวันออกเฉียงเหนือ​คือการสร้างหอพระอุปคุต​ซึ่งเป็นความเชื่อที่ทำกันมาแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน​เราสามารถเห็นการสร้างหอพระอุปคุตได้ทุกพื้นที่ในภาคอีสาน​

โดยคนอีสานมีความเชื่อว่า​หากมีงานบุญ​เช่น​บุญประเพณี​บุญแจกข้าว (อุทิศส่วนกุศล​ให้แด่ผู้ตาย)​ บุญซำฮะ​ฯลฯ​จะต้องมีการสร้างหอพระอุปคุตขึ้นมา​เพื่อให้พระอุปคุตเป็นผู้ปกปักรักษาและดูแลงานให้เกิดความเรียบร้อยไปด้วยดีไม่ให้สิ่งที่ไม่ดีเข้ามาในบริเวณงานได้ อันจะส่งผลให้งานสำเร็จโดยดีทุกประการ​

การประกอบพิธีกรรมนี้นอกจากจะเป็นการแสดงถึงความเชื่อของคนอีสานแล้ว​ยังเป็นการแสดงให้เห็นถึงความสามัคคีในการรวมตัวกันประกอบพิธีกรรมของคนอีสาน​แสดงให้เห็นว่าคนอีสานมักมีพิธีกรรม​ที่รวมกลุ่มกันทำ​เนื่องจากโดยนิสัยของคนอีสานแล้ว​จะมีการรวมกลุ่ม​กันตลอดเวลา​เพื่อจะได้มีโอกาสช่วยเหลือเกื้อกูล​กัน​มีการแบ่งปันซึ่งกันและกัน​อันเป็นสิ่งที่ดีงามในสังคม พิธีกรรมนี้ถูกถ่ายทอดโดยบรรพบุรุษ​ของคนอีสานที่ยังคงสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่นจนถึงปัจจุบัน​นี้​ก็ยังสามารถเห็นได้ในทุกพื้นที่ของภาคอีสาน​ซึ่งแสดงให้เห็นถึงความเชื่อที่แรงกล้าในพระอุปคุตของคนในภาคอีสาน​และยังจะคงสืบทอดต่อไป

…สอบถามข้อมูลเพิ่มเติมได้ที่ สถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสาน มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

โทรศัพท์ 0-437-216 หรือผู้ประสานงาน : นายบุญชู ศรีเวียงยา โทรศัพท์ 090-019-2909https://intrend.trueid.net/article