เมืองโบราณนครจำปาศรี

สมัยตำนาน :นครจัมปาศรี”นั่นแสดงว่า นครจัมปาศรี เป็นชุมชนเมืองขนาดใหญ่ เมื่อดูตามระวางแผนที่ทางอากาศของแผนที่ทหาร แผ่นที่ 16 และ 30 ไดพบว่า เขตเมืองโบราณนครจัมปาศรีมีรูปลักษณะเป็นรูปไข่ ฐานกว้าง ทางทิศเหนือ ปลายมนสอบทางทิศใต้ มีความกว้างประมาณ 2 กิโลเมตร ความยาวประมาณ 4 กิโลเมตร จากสภาพพื้นที่ความเป็นจริงในปัจจุบันจะเห็นว่าสภาพภูมิประเทศเป็นพื้นที่สูง ๆ ต่ำ ๆ มีหนองน้ำขาดตอน เป็นห้วง ๆ โดยรอบเขตเมืองโบราณหลายแห่ง ซึ่งชาวบ้านเรียกว่า "เช่น กุดทอง กุดฮีเหนือ กุดฮีใต้ กุดลอบ กุดหล่ม เป็นต้น

สรุป เป็นเมืองที่สำคัญ วัฒนธรรมขอมที่แพร่เข้ามานั้นก็มิได้ทำลายวัฒนธรรมทวารวดีที่เจริญอยู่ก่อนหน้านี้ให้หมดไป แต่มีการผสมผสานและนับถือควบคู่กันมา ดังปรากฏหลักฐานการจารึกที่หลังพระพิมพ์นาดูน บางแผ่นมีจารึกที่ใช้ภาษามอญ และภาษาขอม หลังพุทธศตวรรษที่ 18 ลงมา เป็นระยะสุดท้ายที่อำนาจทางการเมืองของขอมได้เสื่อมลงและส่งผลให้บ้านเมืองที่เคยเจริญรุ่งเรืองมาแต่ก่อนค่อยๆ เสื่อมลงทำให้จำนวนประชากรน้อยลง จนกระทั่งเมืองถูกทิ้งร้างไปในที่สุด