ประวัติความเป็นมา

หญ้าแฝก เป็นพืชใบเลี้ยงเดี่ยวตระกูลหญ้าชนิดหนึ่ง เช่นเดียวกับข้าวโพด ข้าวฟ่าง อ้อย ซึ่งพบกระจายอยู่ทั่วไปหลายพื้นที่ตามธรรมชาติ จากการสำรวจพบว่า มีกระจายอยู่ทั่วโลกประมาณ ๑๒ ชนิด และสำรวจพบในประเทศไทย ๒ ชนิด ได้แก่ ๑.กลุ่มพันธุ์หญ้าแฝกลุ่ม ได้แก่ พันธุ์สุราษฎร์ธานี กำแพงเพชร๒ ศรีลังกา สงขลา ๓ และพระราชทาน ฯลฯ ๒.กลุ่มพันธุ์หญ้าแฝกดอน ได้แก่ พันธุ์ราชบุรี ประจวบคีรีขันธ์ ร้อยเอ็ด กำแพงเพชร๑ นครสวรรค์ และเลย เป็นต้น

ชาวบ้านของชุมชนคุณธรรมฯวัดเขาทราย รวมกลุ่มกันจัดตั้งเป็นวิสาหกิจชุมชนวัดเขาทราย โดยการนำหญ้าแฝก ซึ่งมีการปลูกหญ้าแฝกจำนวนมากเพื่อรักษาหน้าดิน กันดินพังทลาย ชาวบ้านจึงคิดทำผลิตภัณฑ์จากหญ้าแฝก โดยใช้เส้นแฝก นำมาสานสร้างเป็นงานหัตถกรรมได้หลายอย่าง ทั้งกระเป๋า หมวก แจกัน และของใช้ต่างๆ เป็นต้น เป็นการนำทุนทางวัฒนธรรมที่มีอยู่ในท้องถิ่นมาพัฒนาต่อยอดผลิตภัณฑ์ที่มีความหลากหลาย ทำให้เกิดการสร้างงาน สร้างอาชีพ และสร้างรายได้ให้กับสมาชิกในชุมชน นอกจากนี้ยังมีการนำผลิตภัณฑ์ชุมชนของกลุ่มอาชีพต่างๆ มาวางจำหน่าย ณ ร้านวิสาหกิจชุมชนคุณธรรมวัดเขาทราย เพื่อให้นักท่องเที่ยวเลือกซื้อได้ตามอัธยาศัย เป็นการส่งเสริมช่องทางจำหน่ายสินค้าในชุมชน ให้เป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลายอีกช่องทางหนึ่งด้วย

วัตถุประสงค์

๑) เพื่อนำวัสดุในชุมชนมาใช้เพื่อให้เกิดประโยชน์ และเป็นการต่อยอดให้แก่ชุมชนได้

๒) เพื่อส่งเสริมรายได้ให้แก่ชุมชน และเป็นการพัฒนาทักษะฝีมือของคนในชุมชนให้เกิดประโยชน์มากยิ่งขึ้น

๓) เพื่อสืบทอดองค์ความรู้ให้แก่คนรุ่นหลังในชุมชน ให้กลายเป็นแรงงานที่มีทักษะและมีฝีมือในการเป็นผู้ผลิตได้

วัสดุ/อุปกรณ์

๑) โฟม

๒) หญ้าแฝก

๓) กาว

๔) คัตเตอร์

๕) กรรไกร

๖) เทปกาว

๗) ฟ๊อกกี้

๘) น้ำ

๙) เข็มหมุด

๑๐) กระดาษทราย

๑๑) น้ำยาเคลือบเงา

กระบวนการ/ขั้นตอน

๑) เริ่มจากการนำโฟมมาสร้างเป็นรูปทรง โดยสร้างทรงหมวกในแบบที่ต้องการ

๒) คัดหญ้าแฝก นำหญ้าแฝกมาฉีกโดยใช้แต่ส่วนก้านซึ่งเป็นด้านในตรงกลางแล้วนำไปแช่น้ำก่อน และนำหญ้าแฝกมาตากแดดจนแห้งสนิท

๓) นำแฝกมาขึ้นกับแบบที่เราสร้างไว้ โดยขนาดของหัวกับความกว้างขึ้นอยู่กับรูปหัว

๔) ขึ้นลายโดยเริ่มจากส่วนบนสุดของแบบ เมื่อส่วนบนสุดสมบูรณ์จึงเริ่มถักลายลงมาเรื่อย ๆ ระหว่างถักลายใช้เข็มหมุดคอยยึดตามแบบ จนแล้วเสร็จ

๕) นำผลิตภัณฑ์ที่เสร็จสมบูรณ์แล้วถอดออกจากแบบ ใช้น้ำยาเคลือบเงาเคลือบให้ตัวหมวกได้ทรง

๖) ตกแต่งเพิ่มเติมด้วยผ้าหรือดอกไม้ประดิษฐ์ต่างๆ

สถานที่ตั้งขององค์ความรู้

กลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านเขาทราย ๑๒๙๘ ม.๑ ต.เขาทราย อ.ทับคล้อ จ.พิจิตร ๖๖๒๓๐

คุณค่าและบทบาทของวิถีชุมชนที่มีต่อองค์ความรู้เรื่องนี้

๑.คุณค่าขององค์ความรู้ทางวัฒนธรรม

เป็นการรักษาเอกลักษณ์ให้ยั่งยืน เป็นการวางรากฐานทางวัฒนธรรมจากสิ่งรอบตัวในชุมชน

๒.บทบาทของชุมชนในการสืบสาน รักษา ต่อยอด ขององค์ความรู้ทางวัฒนธรรม

มีหน้าที่ในการถ่ายทอดความรู้ และภูมิปัญญาให้แก่คนรุ่นหลัง เพื่อให้ขั้นตอนการทำยังคงอยู่สืบไป

การส่งเสริม สนับสนุนจากหน่วยงานภาครัฐ หรือภาคเอกชน หรือภาคประชาสังคม

- สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดพิจิตร

- ศูนย์ส่งเสริมอุตสาหกรรมภาคที่ ๓ จังหวัดพิจิตร

- สำนักงานท่องเที่ยวและกีฬาจังหวัดพิจิตร

- สภาวัฒนธรรมอำเภอทับคล้อ จังหวัดพิจิตร

- สำนักงานพัฒนาชุมชนจังหวัดพิจิตร

- สำนักงานพาณิชย์จังหวัดพิจิตร

- ชุมชนคุณธรรมวัดเขาทราย อำเภอทับคล้อ จังหวัดพิจิตร

สถานภาพปัจจุบัน

๑. สถานะการคงอยู่ขององค์ความรู้

- เสี่ยงต่อการสูญหายต้องได้รับการส่งเสริมและรักษาอย่างเร่งด่วน

๒. สถานภาพปัจจุบันของการถ่ายทอดความรู้และปัจจัยคุกคาม

- คนรุ่นใหม่ ไม่ค่อยให้ความสนใจ มีรายได้ไม่แน่นอน เป็นงานใช้ฝีมือใช้เวลาในการ เรียนรู้นาน

ข้อเสนอแนะ

- ควรมีการตกแต่งรอบหมวกเพื่อความสวยงามกว่าเดิม

ข้อมูลอ้างอิงบุคคล

ชื่อ-นามสกุล นางนิตยา เลี่ยมวิไล

ตำแหน่ง ประธานกลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านเขาทราย

หน่วยงาน/องค์กร กลุ่มวิสาหกิจชุมชนบ้านเขาทราย

ที่อยู่ บ้านเลขที่ ๑๑๘๔ หมู่ ๑๐ ตำบลเขาทราย อำเภอทับคล้อ จังหวัดพิจิตร

รหัสไปรษณีย์ ๖๖๒๓๐ เบอร์โทรศัพท์ ๐๘ ๖๙๒๘ ๓๑๗๓

ข้อมูลอ้างอิงอื่นๆ

แผ่นพับ

https://qrgo.page.link/XQQe๒

https://qrgo.page.link/๕bDii

https://www.facebook.com/m.culture.phichit/

https://www.m-culture.go.th/phichit/main.php?filename=index

ข้อมูลเจ้าของเรื่อง (ผู้สัมภาษณ์)

ชื่อ-นามสกุล นายกวีวัธน์ บุญยวง

ตำแหน่ง นักวิชาการวัฒนธรรมปฏิบัติการ

สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัดพิจิตร

ศาลากลางจังหวัดพิจิตร (หลังเดิม) ถนนบุษบา ตำบลในเมือง อำเภอเมืองพิจิตร จังหวัดพิจิตร ๖๖๐๐๐

เบอร์โทรสำนักงาน ๐ ๕๖๖๑ ๒๖๗๕

เบอร์โทรศัพท์ ๐๘๓-๒๓๔๙๕๗๕

E-mail : arthawut@gmail.com