เป็นหนึ่งในฮีตสิบสองเดือนของชาวอีสานนิยมทำกันในเดือน ๖ หรือเดือน ๗ อันเป็นช่วงฤดูฝนเข้าสู่การทำนา ตกกล้า หว่าน ไถ เพื่อเป็นการบูชาพระยาแถนและขอฝนให้ตกต้องตามฤดูกาล เหมือนกับการแห่ นางแมวของคนภาคกลาง ซึ่งบุญบั้งไฟมีตำนานเล่าขานมานาน จากนิทานพื้นบ้านเรื่องผาแดงนางไอ่ เรื่องพระยาคันคาก ล้วนแต่กล่าวถึงการจุดบั้งไฟเพื่อให้พระยาแถน (เทวดา) ได้บันดาลให้ฝนตกตามฤดูกาล ถือเป็นประเพณีอันสำคัญที่จะละเลยมิได้ เพราะมีความเชื่อว่า หากหมู่บ้านใดไม่จัดงานบุญบั้งไฟก็อาจจะก่อให้เกิดภัยพิบัติแก่ผู้คนในชุมชน โดยการทำบั้งไฟในสมัยก่อนจะใช้ไม้ไผ่ลำขนาดใหญ่ที่สุด ทะลวงปล้องให้ถึงกัน ภายนอกจะใช้ตอกไม้ไผ่ถักเป็นเชือกมัดรอบลำไผ่ให้แน่นเพื่อไม่ให้ลำไผ่แตก ส่วนหัวปล้องสุดท้ายจะถูกอุดด้วยแผ่นไม้หนาพอควร แล้วทำการอัดบรรจุดินปืน ให้แน่นด้วยการตำ หรือใช้คานดีดคานงัด และเมื่อยุคสมัยเปลี่ยนไปก็เปลี่ยนจากลำไผ่กลายมาเป็นท่อเหล็กหรือท่อประปา ตอนหลังหันมาใช้ท่อพีวีซีแทน นอกจากบั้งไฟแล้ว ยังมีการทำพลุ พะเนียง ดอกไม้ไฟ ตะไล (เพื่อจุดในการแห่ร่วมด้วย) นอกจากนั้นตัวบั้งไฟยังต้องมีการประดับตกแต่งอย่างสวยงามเรียกว่า การเอ้ ซึ่งก็เป็นฝีมือของพระอีกเช่นกัน

เมื่อการเตรียมการในการต้อนรับ การทำบั้งไฟ การเอ้บั้งไฟให้สวยงาม เตรียมขบวนฟ้อนในวันแห่

โฮมบุญ ทำนั่งร้านสำหรับการนำบั้งไฟขึ้นจุด แล้วก็จะถึงวันงานซึ่งมีพิธีกรรมที่เกี่ยวข้องอีกดังนี้ ในวันสุกดิบ ชาวบ้านจะจัดขบวนแห่บั้งไฟไปยังศาลปู่ตาของหมู่บ้าน พร้อมนำเอาเหล้าไปด้วยจำนวนมาก ส่วนหนึ่งใช้เซ่นสรวง มีการจุดบั้งไฟขนาดเล็กเรียก"บั้งเสี่ยง" เพื่อเสี่ยงทายดูถึงความอุดมสมบูรณ์และความสำเร็จในการทำนาปีนั้น จากนั้นก็ดื่มเหล้าฟ้อนรำรอบศาลปู่ตาเป็นที่สนุกสนาน จากนั้นก็พากันแห่บั้งไฟไปยังสถานที่จัดงานหรือหมู่บ้านเรียก วันโฮม (รวม) จากความสำคัญดังกล่าวจะเห็นว่าบุญบั้งไฟเป็นประเพณีเก่าแก่ของภาคอีสาน ที่จัดเป็นประจำสืบต่อกันมาช้านาน โดยชาวอีสานมีความเชื่อว่าการทำบุญบั้งไฟ จะทำให้ฝนตกต้องตามฤดูกาล พืชพันธุ์ธัญญาหารตามเรือกสวนไร่นาอุดมสมบูรณ์ ประชาชนมีความอยู่ดีกินดี และในปีนี้สภาพภูมิอากาศแห้งแล้งเป็นอย่างมาก ส่งผลให้เกษตรกรเกิดความท้อแท้ และขาดความมั่นใจในการทำการเกษตร เพื่อเป็นการอนุรักษ์ประเพณีเก่าแก่ของภาคอีสานและเพื่อสร้างขวัญและกำลังใจให้แก่พี่น้องเกษตรกร เทศบาลตำบลวานรนิวาสจึงได้ร่วมกับวัด หมู่บ้าน ชุมชน ส่วนราชการทั้งภาครัฐและเอกชนและประชาชนในเขตเทศบาลตำบลวานรนิวาสจัดงานประเพณีบุญบั้งไฟ