ความเชื่อเรื่องผีปู่ย่า (ผีประจำตระกูล)

v ผีปู่ย่า ถือเป็นผีดั้งเดิมของตระกูล ในชาวล้านนาก็มีผีประจำตระกูลเช่นกัน ที่อยู่อาศัยของผีประจำตระกูล จะทำเป็นกระต๊อบเล็กๆ กว้างประมาณ ๒ ศอก ยาว ๒ ศอก มุงด้วยหลังคาหรือสังกะสี เรียกว่า“หอผี” ข้างในจะมีเครื่องเซ่น เสื่อ หมอน พาน  ถาด หรือขันข้าว ดอกไม้ธูปเทียน ๑ สำรับ ใส่อาหารถวายเมื่อมีงานที่สำคัญในตระกูลที่เกี่ยวกับผีหรือในวันพระ

            v ความเชื่อที่เกี่ยวกับเรื่องนี้ กล่าวคือ การนับถือผีปู่ย่าจะทำให้ครอบครัวมีความสุข ปกป้องรักษาลูกหลาน คนในบ้านไม่ให้มีอันตราย อีกทั้งยังเป็น กุศโลบายในการควบคุมพฤติกรรมของคนในตระกูล ในเรื่องต่างๆ เช่น หญิงสาวในตระกูลต้องไม่เสียตัวก่อนการแต่งงาน การป้องกันการแต่งงานในระหว่างผีเดียวกัน หรือญาติพี่น้องแต่งงานกันเอง ไม่ทำผิดจารีตประเพณี ส่งเสริมความรักสามัคคี ระหว่างคนในตระกูล การเลี้ยงผีประจำปี ลูกหลานจะอยู่พร้อมหน้าพร้อมตากัน โดยจะมีการทำพิธีในราวเดือน ๗ หรือ เดือน ๙ เหนือ (เดือน ๕ หรือเดือน ๗ ไทย) หรือในโอกาสอื่นๆ เช่น มีลูกหลานผู้หญิงแต่งงานใหม่ การรื้อบ้านแล้วปลูกใหม่ก็ต้องบอกกล่าวให้กับผีปู่ย่ารับรู้ เลี้ยงคนในบ้านที่จากบ้านไปนานๆ การบนบานศาลกล่าวให้คนในครอบครัวหายป่วย หรือขอโชคขอลาภอื่นๆ

            v หากมีการทำผิดให้ผีปู่ย่าเกิดความไม่พอใจ ลูกหลานหรือคนในครอบครัวจะต้องถูกลงโทษ ในกรณี เช่น คนในตระกูลบางครอบครัวไม่เลี้ยงประจำปี ลบหลู่ดูหมิ่นผีปู่ย่า หญิงสาวในตระกูลไม่รักนวลสงวนตัว มีการลักลอบได้เสียกับชายก่อนแต่งงาน การทำงานอะไรไม่บอกกล่าว เช่น รื้อบ้าน ขึ้นบ้านใหม่ แต่งงาน มีคนมาเป็นสมาชิกใหม่ในครอบครัว หรืออาจรวมไปถึงจารีตประเพณีอันดีงาม ลักษณะที่ผีปู่ย่าจะลงโทษ คือ การปวดหัวอย่างรุนแรง จับไข้ ละเมอเพ้อ พูดออกมาเป็นภาษากล่าวตรงๆ ลูกหลานไม่สมประกอบ
                                               

v วิธีการแก้ คือ ทำการขมาผีปู่ย่า  อาจโดยการจัดเลี้ยง กล่าวขอขมาลาโทษจากความผิดที่ได้กระทำลงไป

มานพ  ชื่นภักดิ์
นักวิชาการวัฒนธรรมชำนาญการ
อ้างอิง : ความเชื่อเรื่องผีปู่ย่า (ผีประจำตระกูล)., (ระบบออนไลน์) http://www.sridonmool.com

v เอื้อเฟื้อภาพจากเครือข่ายอินเทอร์เน็ต