ภูมิปัญญาท้องถิ่น "การแกะสลักรูปหนังตะลุง"

นายวิโรจน์ วิลัยพงษ์และนายวิวัฒน์ วิลัยพงษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่น ด้านการแกะสลักรูปหนังตะลุง ได้เริ่มฝึกฝนการแกะสลักรูปหนังตะลุง จากพ่อ คือ นายเกลือน วิลัยพงษ์ จนเกิดความชำนาญ รูปหนังที่แกะ จะแกะเฉพาะใช้สำหรับการเชิดแสดง ให้แก่นายหนังในจังหวัดสงขลา และจังหวัดใกล้เคียง จะแกะเป็นภาพต่างๆตามต้องการ และเป็นวิทยากรถ่ายทอดความรู้ให้กับนักเรียนทุกระดับชั้นของโรงเรียนในอำเภอบางกล่ำตามที่ได้รับเชิญ และยังรับแกะกนกลายไทยประดับโลงในงานศพอีกด้วย

อุปกรณ์การแกะหนัง
1. หนังวัว หนังควาย หนังแกะ หนังแพะ
2. กรอบไม้สี่เหลี่ยมสำหรับตากหนัง
3. แบบลายภาพ
4. เครื่องมือตอกและสลักลาย ได้แก่ เขียง มีดปลายแหลม มีดปลายมน ตุ๊ดตู่ ค้อน เทียนไข
5. หมึกสีจากสีธรรมชาติหรือสีวิทยาศาสตร์
6. น้ำยางใสหรือน้ำมันเคลือบเงา

ขั้นตอนการแกะหนังตะลุง
การแกะหนังเป็นกระบวนการที่ต้องใช้ทั้งเวลาและความชำนาญในการผลิต มีขั้นตอนดังนี้
1. เตรียมหนัง โดยนำหนังวัวหรือหนังควาย ขณะเป็นหนังสดมาขึงกับกรอบไม้สี่เหลี่ยม ตากให้แห้งแล้วนำหนังไปฟอก ขูดส่วนที่เป็นพังผืดออกให้หนังมีความหนาบางเท่ากันแต่ในปัจจุบันนิยมใช้หนังสำเร็จรูปฟอกแล้วจากโรงงาน
2. ร่างภาพ วาดลวดลายที่ต้องการตามแบบลายภาพลงบนแผ่นหนัง ที่นิยมได้แก่ตัวละครในเรื่องของหนังตะลุง เช่น ฤาษี พระอิศวร รูปพระ รูปนาง รูปยักษ์ และตัวตลก ส่วนรูปที่ใช้ประดับตกแต่งอาคารบ้านเรือนได้แก่ตัวละครในเรื่องรามเกียรติ์
3. แกะฉลุ การแกะฉลุต้องใช้ความชำนาญและพิถีพิถันมาก โดยใช้เครื่องมือตอกและสลักลายขณะแกะเครื่องมือควรชุบเทียนไขบ่อยๆ เพื่อให้หล่อลื่น
3.1 ใช้ตุ๊ดตู่ตอกสลับลายตามเส้นลวดลายที่ร่างภาพไว้
3.2 การขุดเป็นกนกซึ่งเป็นตัวลายจะใช้ เขียงไม้อ่อนรองหนังแล้วกดปลายมีดไปตามจังหวะลวดลายแต่ละตัว
3.3 การทำเป็นดอกลายต่างๆ และการเดินเส้นประ โดยใช้ค้อนตอกตุ๊ดตู่ ซี่ตุ๊ดตู่จะใช้ตามลักษณะของปากตุ๊ดตู่แต่ละแบบ โดยใช้เขียงไม้แข็งรองหนัง
3.4 การขุดแกะหนังตามเส้นรอบนอก หลังจากการแกะฉลุส่วนภายในของตัวรูปเสร็จแล้วจะได้รูปหนังแยกออกเป็นตัว
4.การลงสีรูปหนัง ขึ้นอยู่กับลักษณะรูป และประโยชน์การใช้สอย รูปหนังสำหรับเชิดเล่นหนังตะลุงต้องการความเด่นสะดุดตา ช่างจะเลือกใช้สีฉูดฉาด และเป็นสีโปร่งแสง
5. ลงน้ำมันเคลือบเงา จะลงน้ำมันเคลือบหรือไม่ก็ได้ เมื่อลงสีรูปหนังเสร็จถือว่ารูปหนังเสร็จสมบูรณ์แล้ว