สมุดข่อย วัดโขมง หมึกดำบนกระดาษขาวโบราณ ตำนานการบันทึกสรรพภูมิปัญญาของบรรพชน

สมุดข่อย ๒ เล่มที่วัดโขมง ตำบลโขมง อำเภอท่าใหม่ จังหวัดจันทบุรี ถูกเก็บไว้ในห่อผ้าก่อนนำบรรจุไว้ในหีบหนังสือสวดลงยาสีดำ

เล่มแรก มี ๔๗ เผนิก บันทึกธรรมคดีเกี่ยวกับพระมาลัย

เล่มที่ ๒ มี ๔๙ เผนิก บันทึกธรรมคดีเกี่ยวกับทศชาติชาดก

สมุดไทย/สมุดข่อยเล่มแรก

สมุดไทยหรือสมุดข่อยบันทึกธรรมคดีเกี่ยวกับพระมาลัย ของวัดโขมง เป็นฉบับท้องถิ่นที่ชาวบ้านสร้างถวายวัดโขมง ระบุชื่อผู้สร้างถวายไว้ในตอนท้ายดังนี้ [คัดลอกตามภาษาเขียนเดิม]

เรื่องพระมาไลยจบแต่เทานีท่านเอย จุลศักราชลวงแล้วใด ๑๒๒๘ ปีเถาะนพศก*

'หนังสือ พระมาไลเลมนีควงพ่อยูแมทองทร้งไวในพระสาศน้า ซอโหเปนปัดใจแด่พระโพทิยาร ในอะนาคตการโนนเถิดนิปพานปัจโยโหตุ'

* จุลศักราช ๑๒๒๘ ตรงกับพุทธศักราช ๒๔๐๙ [จ.ศ. อายุน้อยกว่า พ.ศ. ๑๑๘๑ ปี]

สมุดไทยหรือสมุดข่อยเล่มนี้เขียนเมื่อ พ.ศ. ๒๔๐๙ ตรงกับรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว [รัชกาลที่ ๔ : ครองราชย์ระหว่าง พ.ศ. ๒๓๙๔ - ๒๔๑๑]

ถึงวันนี้สมุดไทยหรือสมุดข่อยบันทึกธรรมคดีเกี่ยวกับพระมาลัย ของวัดโขมง มีอายุ ๑๕๕ ปี [พ.ศ. ๒๔๐๙ - ๒๕๖๔]

สมุดข่อยหรือสมุดไทยบันทึกธรรมคดีเกี่ยวกับพระมาลัยเล่มนี้เขียนด้วยอักษรขอมไทยบนสมุดไทยขาวเขียนทั้ง ๒ ด้าน [หน้าต้น และหน้าปลาย] ด้านในมีภาพวาดประกอบ สีสันสวยงาม อยู่บริเวณสองข้างของสมุดในแต่ละตอนสีที่ใช้เขียนเส้นตัวอักษร ประกอบด้วย สีทอง สีแดง สีส้ม สีเขียว สีเหลือง สีฟ้า สีขาว

สมุดไทย/สมุดข่อยเล่มที่สอง

ส่วนสมุดไทยหรือสมุดข่อยบันทึกธรรมคดีเกี่ยวกับทศชาติชาดกระบุชื่อผู้สร้างถวายไว้ในตอนท้ายดังนี้ [คัดลอกตามภาษาเขียนเดิม]

'หนังสือพุทคุณนี้ตาญวนยายฝักผัวเมียทร้างไวยในยพระสาศนา นิพานณปัจโยโหตุ'

สมุดไทยหรือสมุดข่อยบันทึกธรรมคดีเกี่ยวกับทศชาติชาดกเขียนด้วยอักษรขอมไทยบนสมุดไทยขาว เขียนทั้ง ๒ ด้าน [หน้าต้น และหน้าปลาย] ด้านในมีภาพวาดประกอบ สีสันสวยงาม อยู่บริเวณสองข้างของสมุดในแต่ละตอน สีที่ใช้เขียนเส้นตัวอักษร ประกอบด้วย สีทอง สีแดง สีส้ม สีเขียว สีเหลือง สีฟ้า สีขาว