การทำนาย / เสี่ยงทาย (โปล) พิธีกรรมการทำนาย หรือเสี่ยงทาย กลุ่มชนกูย /กวย เรียกว่า โปลกลุ่ม ชนเขมร เรียกว่า โบล กลุ่มชนลาว เรียกว่า หมอส่อง หรือหมอมด ลักษณะความเชื่อ เป็นความเชื่อ ความสัมพันธ์ระหว่างคนบนโลกกับพระอาทิตย์และพระจันทร์ อันเกี่ยวเนื่องกับการเกิดสุริยคราส และจันทรคราส อันอาจมีผลกระทบต่อวิถีชีวิตของคนบนโลก ไม่อาจมองเห็นได้ด้วยตาเปล่า ต้องใช้อุปกรณ์บางอย่างเป็นสัญลักษณ์แทนเพื่อทำนายผลกระทบ สิ่งร้ายต่างๆที่เกิดขึ้นในชีวิตของคนบนโลก เช่น โรคภัยไข้เจ็บ ของหายอื่นๆ ด้วยความเชื่อที่ถือว่า พระอาทิตย์และพระจันทร์ คือผู้ให้ชีวิตแก่ชาวโลก ในกลุ่มชนชาวกูย ที่เรียกว่า “โปล” นั้น จะมีพิธีกรรมเสี่ยงทาย หรือทำนายต่าง ๆ เช่นการเสี่ยงทายไข่เพื่อหาพื้นที่เผาศพในป่าช้า วิธีการคือ การนำไข่ดิบโยนข้ามศีรษะไปทางด้านหลังให้แรงสุด เมื่อไข่ตกลงพื้นแล้วจะแตก ถือว่าที่ตรงนั้น ผีในป่าช้ายอมให้ปลงศพได้ หากไข่ไม่แตกต้องเสี่ยงทายใหม่ไปเรื่อยๆจนกว่าไข่จะแตก ซึ่งเรียกว่า “โปล” (ทำนาย ทายทัก) นอกจากนี้การทำนายโรคภัยไข้เจ็บ การทำนายหาสิ่งของ หรือคนที่สูญหาย ก็เรียกว่า การโปล เช่นกัน หมอโปล(หมอที่ทำนายเสี่ยงทาย) ส่วนใหญ่ จะเป็นผู้เฒ่า ผู้สูงอายุในหมู่บ้าน ซึ่งได้รับการถ่ายทอดวิชามาจากบรรพบุรุษจนมีวิชาแก่กล้าแล้วจึงสามารถเป็นหมอโปลได้ ผู้ที่จะเป็นหมอโปล ต้องทำพิธีทดสอบตนเองว่า จะสามารถเป็นหมอโปลได้หรือไม่ จะทำการทดสอบได้เฉพาะวันที่เกิดสุริยคราสหรือเกิดจันทรคราสเท่านั้น และในวันที่เกิดสุริยคราส หรือเกิดจันทรคราสนั้น คนทั่วไปจะไปแซ่ซ้อง ตีปีบ ตีกลอง ตีเกราะ เคาะกะลา ตีต้นไม้ในวันที่ เกิดสุริยคราส หรือเกิดจันทรคราสนั้น ด้วยความเชื่อที่ว่า เป็นการช่วยเหลือพระจันทร์ที่ถูกราหูอม หรือด้วยความเชื่อที่ว่า หากไปเคาะหรือตีต้นไม้ใดในวันนั้น จะทำให้ต้นไม้นั้นออกดอกผลดกและปราศจากภัยแมลงเบียดเบียน สำหรับผู้ที่จะเป็นหมอโปล วันนี้จะมีความสำคัญยิ่งต่อการทดสอบตนเอง การพิสูจน์ตนเอง จะปิดประตูแอบอยู่ในห้องมืด ไม่ออกมามองหรือให้แสงจันทร์เล็ดลอดเข้าไปในห้องสำหรับประกอบพิธีกรรมทดสอบตนเอง การโปล หมอโปลจะเลือกใช้อุปกรณ์ใดอุปกรณ์หนึ่ง ที่ได้รับการถ่ายทอดจากครู หรือตามที่ตนเองถนัด มาโปล(ทำนาย/เสี่ยงทาย) หรือแกว่งอุปกรณ์นั้น หากตรงกับคำใด ก็เอาผลออกมาดูจากสภาพเป็นจริง ถ้าตรงกับสภาพเป็นจริง ก็ถือว่าสามารถเป็นหมอโปล (หมอทำนาย) ได้ แต่ต้องทำการทดสอบตนเองจนครบ ๓ ครั้ง (เวลาที่เกิดสุริยคราส หรือจันทรคราสเท่านั้น) หากแม่นยำทุกครั้งก็ถือว่า เรียนสำเร็จ สามารถตั้งตนเป็นหมอโปลได้ คนที่เป็นหมอโปลแล้ว จะประกอบพิธีทำนายทดสอบตนเองทุกครั้ง เมื่อเกิดสุริยคราส หรือจันทรคราส เชื่อว่าเป็นการเพิ่มวิชาให้แก่กล้ายิ่งขึ้น อันมีผลถึงการสามารถทำนายได้แม่นยำมากขึ้นด้วย เครื่องบูชาในพิธีกรรมโปล ประกอบด้วย - กรวยขันธ์ ๕ จำนวน ๑ ชุด เสียบด้วยดอกไม้หรือยอดไม้ เทียน ๑ คู่ เงิน ๑ บาทหรือ ๒ บาทเรียกว่าเงินค่าครูหรือเงินยกครู ซึ่งมีผลต่อไปในการเป็นหมอโปล ก็คือ หากมีคนมาขอให้โปล(ทำนาย) หมอโปลจะเรียกเท่าจำนวนเงินที่บูชาครูครั้งแรก หากเรียกมากกว่าหรือน้อยกว่าไปกว่านี้ จะทำให้การทำนายไม่แม่นยำหรือพิธีกรรมของตนจะไม่ศักดิ์สิทธิ์ เมื่อได้อุปกรณ์หรือเครื่องบูชาครบถ้วนแล้ว จะเข้าไปในห้องพิธีที่เตรียมไว้ ปิดประตู หน้าต่าง จุดเทียนอธิษฐาน แล้วนำอุปกรณ์มาทำโปล(ทำนาย) ขณะพระอาทิตย์หรือพระจันทร์ที่กำลังเกิดสุริยคราสหรือจันทรคราส อุปกรณ์การโปล (ทำนายเสี่ยงทาย) ที่นำมาใช้ในการเสี่ยงทาย ใช้ชนิดใดชนิดหนึ่ง ในจำนวน ๔ ชนิดคือ ๑. ฝากระปุกปูนที่ใช้เคี้ยวหมาก หรือฝาเต้าปูน ๒. มีดสะนาก (มีดที่ใช้สำหรับตัดหรือผ่าหมาก หรือตัดเปลือกพยอม) ๓. มีดจักตอก (มีดสำหรับใช้เหล่าไม้ไผ่ให้เป็นชี่เล็กๆ หรือเหลาเป็นตอกใช้สำหรับมัดกล้าข้าว หรือมัดเครื่องจักสาน ฯลฯ ) ๔. ไข่ไก่ หมอโปล (หมอทำนาย) ส่วนใหญ่จะนิยมใช้ฝากระปุกปูนที่ใช้เคี้ยวหมาก หรือฝาเต้าปูนผูกเชือกได้ง่าย และมีความสมดุลในการแกว่งได้ดี วิธีการใช้อุปกรณ์ทั้ง ๔ ชนิด หมอโปลจะเลือกใช้อุปกรณ์ใดอุปกรณ์หนึ่ง ที่ได้รับการถ่ายทอดจากครู หรือตามที่ตนเองถนัดมาโปลหรือแกว่ง โดยมีวิธีการใช้คือ ๑. ใช้ฝากระปุกปูนที่ใช้เคี้ยวหมาก หรือฝาเต้าปูนที่ห่วงบนยอดฝาร้อยเชือกผูกห่วง มือขวาจับที่ปลายเชือก ให้นำอุปกรณ์นั้นมาผูกเชือกฝากระปุกปูน หรือฝาเต้าปูนห้อย มือซ้ายแบหงายอยู่ส่วนใต้ของฝากระปุกปูน หรือฝาเต้าปูน หมอโปลจะบริกรรมคาถา ตั้งจิตเสี่ยงทาย หาสมมติฐานหรือหาสาเหตุไปต่าง ๆ นา ๆ ในลักษณะตั้งคำถาม – ตอบ ว่าใช่ หรือไม่ใช่ หากปรากฏว่า คำถาม – คำตอบ หรือคำพูดใด ที่ทำให้ฝากระปุกปูน หรือฝาเต้าปูนเริ่มกวัดแกว่งแรง ก็จะถาม – ตอบ หรือว่าซ้ำคำเดิม และหากฝากระปุกปูน หรือฝาเต้าปูนแกว่งแรงหรือเร็วขึ้น หมอโปลก็จะทำนายว่า อาการป่วย หรือผิดผี หรือสาเหตุมาจากเหตุนั้นๆ พร้อมบอกวิธีแก้บน หรือวิธีรักษาให้ ๒. การใช้มีดสะนาก หรือตะไกรหนีบหมาก (มีดที่ใช้สำหรับตัดหรือผ่าหมาก หรือตัดเปลือกพยอม) หรือมีดพับ ใช้เชือกผูกด้านหัว และด้านปลายของมีดสะนาก หรือตะไกร หรือมีดพับ ส่วนกลางของเชือก ใช้นิ้วมือขวาสอดจับสำหรับแกว่ง ส่วนมือซ้ายหงายแบอยู่ส่วนใต้ของมีดสะนาก หรือตะไกร หรือมีดพับนั้นๆ ๓. การใช้มีดจักตอก (มีดสำหรับใช้เหลาไม้ไผ่ให้เป็นชี่เล็กๆ หรือเหลาเป็นตอกใช้สำหรับมัดกล้าข้าว หรือมัดเครื่องจักสาน ฯลฯ) ใช้มีดจักตอกปักปลายแหลมลงบนถ้วยชามกระเบื้อง หรือชามที่ว่างเปล่า ตรึงให้ตั้งฉากด้วยไม้ไผ่คีบ หรือตะเกียบ กล่าวคำถาม – ตอบหรือคำทายไปเรื่อยๆ หากดึงไม้คีบออก ปรากฏว่ามีดยังเสียบตรึงอยู่ แสดงว่า สาเหตุมาจากคำที่กล่าวคำถาม – ตอบหรือคำเสี่ยงทายซ้ำๆคำนั้น ๔.การใช้ไข่ไก่ ตั้งไข่ไก่ ๑ ฟองลงในจาน โดยใช้มือจับไข่แล้ว (ใช้มือข้างใดก็ได้) บริกรรมคาถา และไล่หาสาเหตุไปต่าง ๆนานา เช่น กล่าวคำว่า ผิดคำสาบาน เมื่อปล่อยมือออก ปรากฏว่า ไข่ตั้งได้เองโดยลำพัง ก็สามารถบอกสาเหตุของโรคได้ว่า มาจากการผิดคำสาบานนั้น