อุปกรณ์หรือเครื่องมือสำคัญในการทอ

อุปกรณ์หรือเครื่องมือสำคัญในการทอ ก็คือเครื่องทอซึ่งคนไทยพื้นบ้านในภาคกลาง

ภาคเหนือและภาคอีสาน เรียกกันว่า กี่ หรือหูก ภาคใต้เรียกว่า เก กี่หรือหูก พัฒนาขึ้นมาจากหลักการเบื้องต้นที่ต้องการให้มีการขัดลายกันระหว่างด้ายเส้นยืนกับด้ายเส้นพุ่ง เป็นจำนวนมากเพียงพอที่จะให้เกิดเป็นผืนผ้าขึ้น ด้ายเส้นยืน (บางแห่งก็เรียกเส้นเครือ) จะมีจำนวนกี่เส้นหรือมีความยาวเท่าใดก็ตาม จะต้องมีการขึงให้ตึงและยึดอยู่กับที่ในขณะที่ด้ายเส้นพุ่งจะต้องพันร้อยอยู่กับเครื่องพุ่งซึ่งคน ไทยเรียกว่า กระสวย สำหรับใช้พุ่งด้ายเข้าไปขัดกับด้ายเส้นยืนทุกเส้น และพุ่งกลับไปกลับมาจนเกิดเป็นเนื้อผ้าตามลวดลายและขนาดที่ต้องการ เครื่องมือทอผ้าที่ง่ายและมีลักษณะธรรมชาติที่สุดในโลกเห็นจะได้แก่ การผูกด้ายเส้นยืนเข้ากับนิ้วมือข้างหนึ่ง และใช้นิ้วมืออีกข้างหนึ่งพุ่งด้ายเข้าไปถักทอ โดยอาจใช้เข็มหรือกระดูกช่วย วิธีนี้ใช้กันอยู่ในหมู่ชาวอินเดียนแดงในสหรัฐอเมริกา การทอแบบนี้เรียกเป็นภาษาอังกฤษว่า ฟิงเกอร์ วีบวิ่ง (finger weaving) หรือทอด้วยนิ้ว ผ้าที่ได้จะมีลักษณะแคบและยาว เช่น ผ้าคาดเอว แต่ก็สามารถนำมาเย็บต่อเป็น

เสื้อผ้าได้

ในปัจจุบันนี้ ชาวบ้านในประเทศไทยที่ทอผ้าใช้เองหรือทอขายเป็นหัตถกรรมพื้นบ้าน

ต่างนิยมใช้กี่ที่ปรับปรุงให้ทอผ้าได้ง่ายและสะดวกขึ้นกี่ที่ใช้กันอยู่จึงมีโครงไม้ที่แข็งแรงมีที่นั่งห้อยเท้า

บางแห่งก็ใช้กี่แบบพื้นบ้านโบราณที่มีโครงไม้ขนาดเล็กเรียกว่า"ฟืมเล็ก" และใช้ต่อมาในปีพ.ศ.๒๔๗๘กระทรวงกลาโหมได้ตั้งโรงงานทอผ้าสำหรับใช้ในราชการทหารขึ้นเรียกว่า"โรงงานฝ้ายสยาม" เพื่อผลิตเสื้อผ้าและสำลีสำหรับทหารมีการสั่งเครื่องจักรทอผ้าและฝ้ายจากต่างประเทศเข้ามานับเป็นจุดเริ่มต้นของอุตสาหกรรมการทอผ้าด้วยเครื่องจักรสามารถผลิตผ้าได้จำนวนมากและไม่ต้องมีลวดลายตามแบบผ้า

พื้นบ้าน

คำบอกเล่า/ตำนานของผลงาน

เต่า เป็นสัตว์ที่มีอายุยืน ถึงพันปี ถือเป็นสัตว์ที่เป็นสิริมงคล ความคิดในการที่จะทอผ้าเป็นลายเกล็ดเต่า (ส่วนของกระดองเต่า)จึงเกิดขึ้น เพราะเชื่อว่า การสวมใส่ ผ้าที่ทอลายเกล็ดเต่า จะทำให้เกิด

สิริมงคลแก่ผู้สวมใส่

ขั้นตอนกระบวนการผลิต/วิธีทำ

ขั้นเตรียมการ

- คัดเลือกเส้นด้ายสีต่างๆ เช่น สีอิฐ สีส้ม สีม่วง สีเทา สีเขียว

ขั้นการผลิต

๑) นำเส้นด้ายไปทำเส้นยืน เส้นยืนทุกๆเส้นต้องยาวเท่ากัน มีความถี่-ห่าง เท่ากัน เส้นยืนต้องแข็งแรง เหนียว คงทน และยืดหยุ่นได้ดี

๒) นำเส้นยืนไปต่อกับฟันฟืม

๓) นำมาขึ้นกี่ทอผ้า สำหรับออกเครือ

๔) ปั่นเส้นด้ายสำหรับทำเป็นเส้นพุ่งใส่กระสวย

๕) นำเส้นด้ายมาพุ่งใส่ในเครือเส้นยืน เพื่อทอเป็นผ้าฝ้ายลายเกล็ดเต่า

ผ้าฝ้ายลายเกล็ดเต่า คือผ้าฝ้ายที่ทอในลักษณะของลายขัดพื้นฐาน ของการทอผ้า

เทคนิคเรื่องริมผ้า คือ

๑) ริมผ้าควรดูดีและสวยงาม

๒) ริมผ้าทำตามชนิดการใช้งานของผ้า

๓) ด้ายเส้นยืนที่อยู่ริมผ้าควรแข็งแรง

ขั้นหลังการผลิต

๑. นำไปใช้สอยในชีวิตประจำวัน

- แปรรูปเป็นเสื้อ

- สามารถดัดแปลงเป็นผ้าปูโต๊ะ

- สามารถดัดแปลงเป็นผ้าม่าน

- สามารถดัดแปลงเป็นผ้าห่ม

๒. จำหน่าย

ระยะเวลาในการผลิต

ทอได้๓-๔ เมตร ต่อ๑ วัน

ลักษณะพิเศษของงาน

ลายผ้าที่ทอเป็นเอกลักษณ์ของจังหวัดชัยภูมิ ผ้าที่ทอหนาแน่น คงทน สีไม่ตก