ประเพณี“เขาะจาเว”

จัดราวเดือน กุมภาพันธ์ ของทุกปี (ประมาณหลังตรุษจีน ๗ วัน) โดยสถานที่จัดจะหมุนเวียนกันเป็นเจ้าภาพในระหว่างหมู่บ้านชนเผ่า ในตำบลป่าตึง อำเภอแม่จัน จังหวัดเชียงราย

ประวัติความเป็นมา

ประเพณี“เขาะจาเว”คือ พิธีฉลองปีใหม่ของชาวไทยภูเขา (พื้นที่สูง) ซึ่งเป็นประเพณีหรือขนบธรรมเนียมปฏิบัติสืบต่อกันมาของชนเผ่าต่างๆ ๕ ชนเผ่า ประกอบด้วย ชนเผ่าอาข่า ชนเผ่าลาหู่(มูเซอ) ชนเผ่าลีซู(ลีซอ) ชนเผ่าลั๊วะ และชนเผ่าจีน โดยแต่ละชนเผ่าจะประกอบ พิธีกรรมประเพณีหรือขนบธรรมเนียมที่บรรพบุรุษได้สืบทอดกันมาของชนเผ่านั้นๆ ตามความเชื่อว่าการได้ทำพิธี“เขาะจาเว”หรือการไหว้เทพพระเจ้าที่แต่ละชนเผ่านับถือ(ไหว้เจ้าป่าเจ้าเขา) ให้ปกปักรักษา คุ้มครองตนเอง ครอบครัว ให้อยู่อย่างเป็นสุขอย่าได้มีโรคภัยไข้เจ็บมาเบียดเบียนและรวมถึงการขอบคุณในการให้ความอุดมสมบูรณ์แก่พืชพันธุ์ธัญญาหารของชนเผ่าที่มีผลผลิตที่เจริญงอกงามของปีที่ผ่าน พิธีกรรมพิธีการจะทำหลังตรุตจีนประมาณ ๗ วัน และจะใช้เวลาอีก ๑๕ วันของแต่ละชนเผ่ารวมถึงการเชิญแขกต่างบ้านต่างถิ่นมาร่วมงาน มีงานเลี้ยงในหมู่บ้านที่เรียกว่า“กินวอ”มีการละเล่นรื่นเริงหรือการแสดงชนเผ่าที่นิยมกันเรียกว่าเต้น“จะคึ”มีกิจกรรมในครอบครัว เช่นการจัดหิ้งบูชาพระเจ้าที่ตนเคารพนับถือภายในบ้าน การตำข้าวปุก การตักน้ำศักดิ์สิทธิ์ การดำหัวผู้สูงอายุหรือผู้อาวุโสการปลูกต้นปีใหม่(มีการำรอบต้นปีใหม่ทุกคืน) การทำพิธีขอพรจากเทพเจ้า(งือชา) สรุปความเป็นมาประเพณี“เขาะจาเว” คือการรวมเอากิจกรรมของชนเผ่าทั้ง ๕ ชนเผ่า ที่มีพิธีกรรมการไหว้เทพพระเจ้าเช่นเดียวกันเข้ามาจัดร่วมกันเป็นงานประเพณีประจำตำบลหรือท้องถิ่น ตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๓๙ เป็นต้นมา โดยมีองค์การบริหารส่วนตำบลป่าตึงสนับสนุนงบประมาณในการจัดงาน

ความมุ่งหมายของประเพณี

เพื่อเป็นการฟื้นฟูและอนุรักษ์วัฒนธรรมประเพณีอันดีงามดังเดิมของชาวไทยภูเขา การส่งเสริมการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ การประชาสัมพันธ์เผยแพร่วัฒนธรรมชนเผ่าต่างๆ ให้เป็นที่รู้จักแก่บุคคลทั่วไป อีกทั้งยังได้ให้เด็กๆ และเยาวชนรุ่นหลังได้เห็นคุณค่าและยึดถือปฏิบัติสืบต่อๆ กันไป เพื่อไม้ให้สูญหาย อีกทั้งยังเป็นการปลูกฝังความรักความสามัคคีของคนในครอบครัวและหมู่คณะ

ขั้นตอนหรือลำดับพิธีกรรม

๑. ประชุมหัวหน้าชนเผ่าแต่ละชนเผ่าเพื่อปรึกษาหารือการจัดงาน“เขาะจาเว”

๒. ประชุมร่วมกับท้องถิ่นในการปรึกษาหารือการกำหนดวันจัดงานและรายละเอียดการ

จัดงาน ประกอบด้วย

1. สถานที่จัดงานตามมติข้อตกลงของชนเผ่า
2. การประชาสัมพันธุ์ให้หน่วยงานราชการ ภาคเอกชนและสื่อมวลชนได้ทราบ
3. การต้อนรับและบริการแขกชนเผ่าที่มาจากต่างถิ่น
4. พิธีการพิธีกรรมของชนเผ่าทุกชนเผ่า
5. การแสดงการส่งเสริมและอนุรักษ์วัฒนธรรมท้องถิ่นของทุกชนเผ่า
6. ประเมินผลการจัดงาน“เขาะจาเว”เพื่อทราบปัญหา-อุปสรรคและหาแนวทางแก้ไขในการจัดงานครั้งต่อไป

ความเชื่อที่เกี่ยวข้อง

การจัดงานประเพณี“เขาะจาเว” มีความเชื่อว่าเป็นการเริ่มต้นปีใหม่ของชนเผ่าที่ชนเผ่าทั้ง ๕ ชนเผ่าได้ถือปฏิบัติสืบต่อกันมาเป็นเวลาช้านาน เมื่อเริ่มต้นปีใหม่ก็ต้องประพฤติปฏิบัติตัวแต่สิ่งที่ดีที่เป็นมงคลแก่ตัวเอง ทำความดี เคารพผู้อาวุโส(ผู้สูงวัย) เคารพสิ่งที่บรรพบุรุษนับถือมาแต่ดั่งเดิม ขอพรปีใหม่จากเทพเจ้าให้อยู่เย็นเป็นสุข ทำอาชีพอะไรก็ขอให้ได้ดี เช่น ทำอาชีพค้าขายก็ให้ค้าขายดี และหากทำการเกษตรก็ขอให้ได้ผลผลิตที่งอกงาม ซึ่งเชื่อว่าเทพเจ้าจะให้พรแก่ผู้ขอพรในปีใหม่

คุณค่าของประเพณี

๑. การสร้างวินัยแก่ตนเอง

๒. การทำความดีเทพพระเจ้าจะคุ้มครอง

๓. การเคารพผู้สูงอาวุโส

๔. ความสมัครสมานสามัคคี

การสืบทอดประเพณี

ให้ทุกชนเผาได้สืบทอดประเพณีของตนเองให้ทุกคนได้เห็นถึงขนบธรรมเนียมประเพณีของตนที่ได้แสดงออกในเทศกาลปีใหม่ และเปิดโอกาสให้ชนเผ่าอื่นได้เรียนรู้พิธีกรรมและการแสดงของชนเผ่าอื่นด้วยเช่นกัน