เชงเลง เป็นเครื่องมือจับปลาชนิดหนึ่งเป็นกรวยส่วนท้ายเรียวสอบติดกัน ลักษณะคล้ายกระชุ ไม่มีงา เป็นที่รู้จักกันของชาวบ้านภาคใต้โดยทั่วไป มีคำพูดเป็นเชิงประชดเรียกคนที่กินอาหารจนอิ่มคับท้องแล้วนอนว่า “นอนพุงเหมือนเชงเลง” เชงเลงมีหลายขนาด ความยาวตั้งแต่ ๖-๘ ศอก ความกว้างของปาก ๑-๒ ศอก

วิธีทำ

เลือกลำไม้ไผ่ที่สุกหรือแก่จัด เส้นผ่าศูนย์กลางขนาด ๓ นิ้ว หรือโตกว่า ความยาวขนาด ๘ ปล้อง ผ่าลำไม้ไผ่จากโคนไปหาปลาย โดยเว้นส่วนปลายไว้ ๒ ปล้องกันแตกหรือฉีกออก โดยผ่าเป็นซี่ ๆ ขนาดประมาณครึ่งนิ้ว และจะต้องให้ได้จำนวนคี่ เช่น ๑๗ ซี่ หรือ ๑๙ ซี่ เพื่อให้ขัดตอกได้ลงตัว เกลาเนื้อไม้ด้านในออกให้ปลายซี่เรียว ตรงส่วนท้ายทำกรองด้วยเชือกป่าที่ขูดเปลือกออกแล้ว โดยใช้เชือกขนาดเล็กก่อนถัดมาใช้เชือกขนาดกลางมัดเพื่อให้แข็งแรงและป้องกันปลาดันออก ถัดมาใช้ตอกไม้ไผ่ผ่าเอาด้านในออกเกลาเรียบขนาดกว้างครึ่งนิ้ว ขัดไปรอบจนถึงปากแล้วใช้เชือกมัดเป็นเปลาะ ๆ รอบปากกันตอกหลุด ใช้เชือกป่าขนาดกลางผูกตรงส่วนที่ถัดจากปากเชงเลงประมาณศอกครึ่งทั้งสองข้าง ความยาวตามต้องการแล้วแต่จะใช้งานในน้ำลึกหรือน้ำตื้น แล้วผูกปลายทั้งสองข้างเข้าด้วยกันเพื่อใช้ผูกกับหลักกันน้ำพัดพา และใช้สำหรับดึงเชงเลงขึ้นจากน้ำ

วิธีใช้ดักปลา

ในการดักปลา นำกิ่งข่อยหรือต้นมันสำปะหลังที่ลนไฟจนใบร้อนเกรียมเปลือกปะทุสุกหอมในปริมาณมากพอควร เพื่อล่อให้ปลาเข้าอาศัยและกัดกินเปลือกไม้ ใบไม้ รวมทั้งป้องกันปลาหลุดออกเวลายกหรือกู้เชงเลงขึ้นจากน้ำ จมเชงเลงใน ลำคลองหรือบึงที่น้ำค่อนข้างนิ่ง ถ้าเป็นบริเวณที่มีสุมทุมพุ่มไม้ปกคลุมเหนือน้ำยิ่งดีเพราะปลาจะชอบอาศัย แลน้ำจะต้องลึกพอสมควร จากนั้นปักหลักผูกเชือกสำหรับดึงขึ้นและป้องกันน้ำพัดพา หลังจากจมทิ้งไว้ ๓-๔ วัน ใบไม้และเปลือกไม้จะเริ่มเปื่อย ปลาที่ชอบกินใบไม้และเนื้อไม้ประเภทนี้ได้แก่ ปลากด ปลาดุก ปลาชะโอน ปลาขี้ขม (คล้ายปลาแก้มช้ำแต่เกล็ดละเอียดและสีคล้ำกว่า) ปลากระตรับ ปลาหลาด และปลากระทิงจะเข้าไปกินและอาศัยอยู่ ในการกู้เชงเลงจะใช้การดึงเชือกขึ้น หากน้ำลึกจะต้องช่วยกัน ๒ คน โดยอีกคนหนึ่งจะต้องดำน้ำลงไปยกปากเชงเลงให้พ้นน้ำโดยเร็วอีกคนช่วยดึงเชือกขึ้น ไม่เช่นนั้นปลาจะออกไปจากเชงเลงก่อน ปลาที่หลบหนีออกไปจากเชงเลงได้จะไม่เข้าเชงเลงที่วางไว้ตรงที่เดิมอีก จะต้องย้ายที่จมเชงเลงใหม่ การเอาปลาออกจากเชงเลงใช้วิธียกก้นเชงเลงคว่ำปากลง ปลาที่อยู่ภายในจะร่วงออกมา เสร็จแล้วนำเชงเลงไปจมที่ใหม่และกู้จับปลาได้ทุกวัน จนใบไม้ที่ใส่ไว้ล่อปลาเปื่อยหมด ปลาจะไม่เข้าอีกต้องเปลี่ยนใหม่ ผู้ที่อาศัยอยู่ใกล้แม่น้ำลำคลองและมีเชงเลงหลายลูกจะจับปลาได้มากและสามารถยึดเป็นอาชีพได้ดีทีเดียว