ภูเขาสาย เป็นแหล่งโบราณคดีและแหล่งประวัติศาสตร์ซ้อนกันหลายยุคหลายสมัย เพราะพบสิ่งของเครื่องใช้ต่าง ๆ เช่น เครื่องมือหิน เศษหม้อสามขา เศษเครื่องปั้นดินเผากระจัดกระจายอยู่หลายถ้ำ เป็นหลักฐานการอยู่อาศัยของคนยุคก่อนประวัติศาสตร์ ทั้งยังพบพระพิมพ์ดินดิบเป็นจำนวนมากภายในถ้ำด้านตะวันออก ซึ่งเป็นหลักฐานว่าในสมัยพุทธศตวรรษที่ ๑๓-๑๗ มีผู้นับถือพระพุทธศาสนานิกายมหายานเดินทางมาจากประเทศอินเดีย ได้ใช้แม่น้ำตรังเป็นเส้นทางข้ามคาบสมุทรและแวะมาพักในชุมชนบริเวณนี้ สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ทรงกล่าวถึงที่ถ้ำนี้ไว้ว่า "...ปากถ้าสูงกว่าพื้นดินสัก ๘ วา เป็นผาชัน...รวมเทวรูปได้ ๖ ชนิด คือ

๑. รูปพระโพธิสัตว์สี่กร นั่งขัดสมาธิ

๒. รูปอย่างเดียวกันแต่ขนาดย่อม

๓. รูปพระโพธิสัตว์สองกรนั่งห้อยพระบาท

๔. รูปพระโพธิสัตว์สองกรยืน

๕. รูปพระพุทธเจ้านั่งขัดสมาธิ

๖. รูปอย่างเดียวกันแต่องค์เล็ก

ยังมีอีไม่รู้ว่าอะไรเป็นที่เม็ดยอดอะไรก็ไม่มี มีลายชิ้นอะไรแตกๆ มีตราหนังสือ และมีขอบไม่ซ้ำกับรูปที่ได้ชัดเจนนั้นก็มี"

ขึ้นทะเบียนเมื่อวันที่ ๘ มีนาคม ๒๔๗๘