“เดือนห้า (เมษายน) มีงานเลี้ยงเจ้าเมืองกลางที่บ้านเจ้าแม่นางเทียมงานบุญตรุษสงกรานต์ แห่ดอกไม้ถวายองค์พระธาตุศรีสองรัก นำธงชัยไปถวายปักไว้ที่วัดโพนชัยและจัดทำข้าวพันก้อนถวายองค์พระธาตุศรีสองรัก”

แนวปฏิบัติข้างต้น เป็นแนวทางที่คณะผู้รักษาวัฒนธรรมในงานประเพณีเดือนห้าจัดงานเลี้ยงเจ้าเมืองกลาง ที่บ้านเจ้าแม่นางเทียม งานตรุษสงกรานต์ตามหมู่บ้าน ในตำบลต่าง ๆ ของชาวด่านซ้าย โดยมีการจัดแห่ดอกไม้นำไปถวายองค์พระธาตุศรีสองรัก นำธงชัยไปถวายปักไว้ที่วัดโพนชัย จัดพิธีบายศรีสู่ขวัญผู้สูงอายุที่บ้านเจ้าพ่อกวน การเล่นสะบ้า และจัดทำข้าวพันก้อนนำไปถวายองค์พระธาตุศรีสองรัก ตำบลด่านซ้าย จังหวัดเลย

เจ้าพ่อกวน จะเป็นผู้นำการปฏิบัติประเพณีเดือน 5 สงกรานต์ ให้ถือว่ามื้อวันที่ 13 เมษายน ของทุกปี มีจัดทำพิธีเชิญพระเจ้าพุทธรูปลงสรงน้ำ ทางด้านอำเภอจัดงานสงกรานต์หน้าอำเภอทุกปี ทางเข้าพ่อกวน เจ้าแม่นางเทียม เตรียมพร้อมชาวบ้านนิมนต์พระคุณเจ้า ที่วัดโพนชัย ช่วงเช้าเริ่มพิธีชำระล้างสะสาง พระเจ้าใหญ่ พระพุทธรูปที่อยู่วิหารวัดโพนชัย แล้วเชิญองค์น้อยลงมาไว้ห้างเพื่อสรงน้ำ พอสรงน้ำพระพุทธรูปพระเจ้าน้อยเสร็จ ก็มาสรงน้ำพระสงฆ์ โดยให้พระสงฆ์นั่งหัวแถว เรียงลำดับด้วยพระลูกวัด และสามเณร เจ้าพ่อกวน และเจ้าแม่นางเทียม นำชาวบ้านสรงพระสงฆ์เสร็จแล้ว ชาวบ้านก็เชิญเจ้าพ่อกวน และเชิญเจ้าแม่นางเทียมนั่ง พร้อมคณะพ่อแสน และนางแต่ง ชาวบ้านทั้งหลายสรงน้ำพระสงฆ์ และรดน้ำเจ้าพ่อกวน และเจ้าแม่นางเทียม พ่อแสน แม่นางแต่ง ตามด้วยผู้อาวุโส โดยจัดบริเวณวัดโพนชัย พร้อมเสร็จแล้วเป็นผู้นำให้ชาวบ้านพ่อแม่พี่น้องเข้าคารวะพระสงฆ์ และพระสงฆ์ให้พร เป็นเสร็จพิธี ในเช้าวันที่ 14 นั้น ชาวบ้านจะหยุดทำบาป ดังคำพูด

“...พอเช้าวันที่ 14 ถือว่าเป็นมื้อเน่า มื้อเหม็น ทุกคนหยุดทำการทำงาน มีให้ถือว่าพักปีพักเดือน หรือพักสงกรานต์เป็นปีใหม่ พักปีใหม่ คราดไถ ใส่ฆ้อง ใส่เบ็ดตกปลา ให้ไปปลดไว้ พักหมด บ่อมีการจองเวร ประกอบอาชีพใด ๆ ขึ้นแหไว้ก็ปลดแหลงให้หมด ที่เป็นบาปก็พักหมด...”
(เจ้าพ่อกวน นายถาวร เชื้อบุญมี, 2552, มีนาคม, 9)

ต่อมาบรรดาชาวบ้านพ่อแม่พี่น้องไปพร้อมกันที่บ้านเจ้าแม่นางเทียมทำพิธีขะหิ้ง เตรียมทำข้าวต้ม ข้าวหวาน เตรียมสิ่งของต่าง ๆ พอขะหิ้งเสร็จ เวลากลางคืนจะมีมหรสพ

เช้าวันที่ 15 วันขึ้นปีใหม่ เจ้าแม่นางเทียมทำพิธีเลี้ยงเจ้าแม่กลาง เจ้าพ่อกวนไปทำพิธีประกอบกับเจ้าพ่อแสน ซึ่งเป็นงานของเจ้าแม่นางเทียม ดำเนินตามขั้นตอนเลี้ยงประจำปี เมื่อเจ้าเมืองกลางลงมา องค์นางท้าว นางจันทร์ นางจวด ลงมาทรงเจ้านางเทียมแล้วเลี้ยงตามพิธีประเพณี เสร็จแล้วเจ้าพ่อกวนก็ลากลับบ้าน

ประมาณบ่าย 3 – 4 โมง เจ้าพ่อกวนตั้งขบวนจากบ้านเจ้าพ่อกวน แห่ดอกไม้ นิมนต์พระสงฆ์ ๔ รูป ที่วัดโพนชัย ผ่านหน้าบ้านเจ้าแม่นางเทียม เจ้าแม่นางเทียมเข้าร่วมขบวนแห่รอบพระธาตุ แล้วทำพิธีถวายดอกไม้ ขึ้นปีใหม่ นิมนต์พระสงฆ์เทศน์มาลัยแสน แล้วเปิดพระธาตุทำบุญให้ทาน

ช่วงเย็นชาวบ้านจะรวมกันที่บ้านเจ้าพ่อกวน ส่วนชุมชนคุ้มบ้านเหนือและบ้านใต้มารวมที่บ้านเจ้าแม่นางเทียม ทำกระทงใหญ่ที่เตรียมอุปกรณ์ไว้ตั้งแต่วันที่ 14 หลังจากไปขะหิ้งบ้านเจ้าแม่นางเทียมแล้ว ก็ทำกระทงบ้านที่บ้านเจ้าพ่อกวน เสร็จแล้วประมาณ 17 – 18 นาฬิกา ไปแห่ดอกไม้ทำพิธีที่วัดโพนชัย ไปปักธง ไหว้พระ รับศีล ทำพิธีชักธงขึ้นวัดโพนชัย พร้อมทั้งบ้านเจ้าพ่อกวน – เจ้าแม่นางเทียม หรือหลาย ๆ บ้าน พอเสร็จแล้วทางบ้านเจ้าพ่อกวนจะมีพิธีบายศรีสู่ขวัญผู้สูงอายุ ตั้งแต่ 70 ปีขั้นไป สู่ขวัญก็รดน้ำขอพรจากผู้อาวุโส แล้วจึงรับประทานอาหารเย็นข้าวตามกำลังความพร้อม และมีการเล่นหมากแหละหรือสะบ้าที่เป็นการละเล่นพื้นบ้านสมัยโบราณ เล่นหมากแหละ สะบ้า แข่งกัน มีการแข่งกัน 2 ฝ่าย 10 กว่า หรือ 7 – 8 คน

เวลาตี 1 ตี 2 เริ่มนึ่งข้าวเหนียว นำมาเป็นข้าวพันก้อน ประมาณตี 4 จะแห่ข้าวพันก้อน โดยเริ่มจากบ้านเจ้าพ่อกวน พร้อมด้วยชาวบ้าน ผ่านบ้านเจ้าแม่นางเทียมและคณะเจ้าแม่นางเทียมร่วมขบวนรอบพระธาตุ 3 รอบ จากนั้นเจ้าพ่อกวนนำพ่อแสน วนรอบพระธาตุด้านใน เจ้าแม่นางเทียมเดินพร้อมชาวบ้าน ฝ่ายหญิงวางข้าวพันก้อนไว้บริเวณกำแพงแก้ว หรือรอบนอก จากนั้นนำข้าวพันก้อนมาถวายไว้พระเจ้าใหญ่ ณ อารามวัดโพนชัย เป็นการทำบุญขึ้นปีใหม่ ที่ให้มีการแห่ข้าวพันก้อนพอได้ 1 อาทิตย์ เจ้าพ่อกวนไปนิมนต์พระคุณเจ้าเอาพระพุทธรูปขึ้นจากลานวัดขึ้นไปไว้ที่เดิม โดยพิธีมีการเย็บบายศรีสู่ขวัญให้พระสงฆ์ทุกรูปทุกนามที่วัดใหญ่ วัดโพนชัย แล้วแต่งขันคารวะพระเจ้าใหญ่ ถือว่าเป็นเสร็จพิธีปีใหม่ พระสงฆ์องค์เจ้าใหญ่ก็คณะผู้ชายผูกแขนให้พระทุกปีก็ถือว่าสงกรานต์จบสิ้นขั้นตอนสงกรานต์ปีนี้