ตำรับยาขุนอุทัยประสิทธิ์เป็นตำรับยาที่ได้รับการสืบทอดมรดกภูมิปัญญาจากรุ่นสู่รุ่น ซึ่งนับว่าเป็นยาประจำตระกูลที่มีความพิเศษเฉพาะตัว เป็นที่รู้จักและเห็นผลในการรักษา เป็นที่ประจักษ์แก่สายตา ชาวปราจีนบุรีมาอย่างยาวนาน ซึ่งมีตำรับยาที่มีความน่าสนใจอยู่หลายตำรับ อาทิเช่น .

1) ตำรับยาหอมหมอลูกอินทร์ ซึ่งมีส่วนประกอบของจันทน์ชะมด, จันทน์เทศ, จันทนา, โกฐสอ, โกฐหัวบัว, อบเชยญวน, อบเชยเทศ, ดอกบุญนาค, ชะเอมเทศ, กฤษณา, หญ้าฝรั่น, ชะมดเช็ด และสมุนไพรอื่นๆ ซึ่งเป็นสมุนไพรที่มีรสสุขุม ไม่เย็นหรือเผ็ดร้อนจนเกินไป ช่วยให้ลมที่อยู่ตามส่วนต่างๆของร่างกาย เคลื่อนไหวได้เป็นปกติ รักษาอาการวิงเวียนศีรษะ หน้ามืดจะเป็นลม ช่วยบำรุงหัวใจ แก้อาการแน่นหน้าอก

2) ตำรับยาบุญภักดิ์หมอลูกอินทร์ ซึ่งมีส่วนประกอบของ กวาวเครือขาว, ว่านชักมดลูก, ปักคี้, ไพลม่วง, คำฝอย และสมุนไพรอื่นๆ เป็นยาบำรุงประสาท บำรุงสตรี แก้อาการร้อนวูบวาบตามร่างกาย ช่วยผ่อนคลายความเครียด หงุดหงิด ทำให้ผิวพรรณผ่องใส เหมาะสำหรับสตรีวัยหมดประจำเดือน หรือ หลังหมดประจำเดือนแล้ว 3) ตำรับยาบำรุงหมอลูกอินทร์ ซึ่งมีส่วนประกอบของเม็ดข่อย, แห้วหมู, เปลือกทิ้งถ่อน, กระชาย บอระเพ็ด และสมุนไพรอื่นๆ เป็นยาอายุวัฒนะ ปรับสภาพร่างกายให้อยู่ในสภาพสมดุล ปรับระบบการย่อยอาหาร ขับถ่ายให้ดีขึ้น คลายความเครียด บำรุงร่างกายให้แข็งแรง ทำให้นอนหลับสนิท ชะลอความชรา

4) ตำรับยาบำรุงร่างกายชาย ซึ่งมีส่วนประกอบของม้ากระทืบโรง, โคคลาน, ดอกคำฝอย, เปลือกมะพลับ, กวาวเครือแดง และสมุนไพรอื่นๆ เป็นยาบำรุงร่างกายสำหรับท่านสุภาพบุรุษ แก้อาการกล้ามเนื้อแขน ขา อ่อนแรง เสริมสร้างสมรรถภาพให้แข็งแรง ป้องกันการเกิดมะเร็งต่อมลูกหมาก อาการเครียด หงุดหงิดง่าย

ประวัติความเป็นมา

คุณถวัลย์ บุญภักดี และคุณเฉลยพร บุญภักดี เป็นทายาท รุ่นที่ ๓ สืบทอดองค์ความรู้ด้านการแพทย์แผนไทยและสมุนไพรจาก “ขุนอุทัยประสิทธิ์ (บุญ บุญภักดี)” ซึ่งท่านรับราชการในราชสำนักสมัยรัชกาลที่ ๕ โดยเป็นแพทย์หลวงประจำจังหวัดปราจีนบุรี และท่านยังเป็นแพทย์ประจำตัวของเจ้าพระยาอภัยภูเบศร (ชุ่ม อภัยวงศ์) เจ้าเมืองปราจีนบุรีในสมัยนั้น เมื่อพ้นจากหน้าที่ราชการแล้ว ขุนอุทัยประสิทธิ์ ได้เปิดร้านขายยาสมุนไพรและให้การรักษาคนไข้ที่ตลาดปราจีนบุรี จนได้รับความเชื่อถือจากผู้คนในปราจีนบุรีและละแวกใกล้เคียง โดยมีลูกชายคนโตคือ “นายธีระ บุญภักดี (หมอลูกอินทร์)” ทายาทรุ่นที่ 2 เป็นผู้สืบทอดวิชาการทำยา และ การถ่ายทอดประสบการณ์การรักษาคนไข้จากขุนอุทัยประสิทธิ์โดยตรง และช่วยรักษาคนไข้เรื่อยมา จนกระทั้ง ขุนอุทัยประสิทธิ์ ได้ถึงแก่กรรม หลังจากนั้น นายธีระ บุญภักดี (หมอลูกอินทร์) ได้สอบขึ้นทะเบียนเป็นผู้ประกอบโรคศิลปะแผนโบราณสาขาเวชกรรม และสืบทอดร้านขายยาสมุนไพรและให้การรักษาคนไข้เรื่อยมา จนกระทั่งปี พ.ศ. 2450 ท่านได้รับการคัดเลือกจากกระทรวงสาธารณสุขให้เป็นผู้ทรงคุณวุฒิด้านการแพทย์แผนไทย หลังจากที่หมอลูกอินทร์ถึงแก่กรรมในปี พ.ศ. 2544 ลูกชายคือ คุณถวัลย์ บุญภักดี และภรรยา คุณเฉลยพร บุญภักดี จึงได้รับช่วงต่อและสืบทอดองค์ความรู้ด้านการแพทย์แผนไทยและสมุนไพรต่อมาจนถึงปัจจุบัน ทั้งคู่ได้สอบขึ้นทะเบียนเป็นผู้ประกอบโรคศิลปะแผนโบราณ และจัดตั้งสถานที่ผลิตสมุนไพรขึ้น ภายใต้ชื่อบริษัท อุทัยประสิทธิ์ จำกัด ซึ่งปัจจุบันได้พัฒนาสูตรตำรับยาให้มีหลากหลายขนาน เพื่อมีสรรพคุณรักษาโรคได้กว้างขวาง คงประสิทธิภาพที่ดี ตามมาตรฐาน GMP ยกระดับความสามารถของแพทย์แผนไทย ยาแผนไทยและสมุนไพรไทยให้เป็นที่ยอมรับ ทั้งในจังหวัดปราจีนบุรีและระดับประเทศ

อัตลักษณ์ของมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม

กระบวนการรักษาด้วยศาสตร์การแพทย์แผนไทย จะเน้นการตรวจรักษาแบบองค์รวม โดยก่อนที่จะทำการวินิจฉัยหรือจ่ายยา จะต้องมีการซักประวัติ อย่างละเอียด ครบถ้วน รอบด้าน เพื่อให้ได้ข้อมูลที่จะนำไปสู่การวิเคราะห์ถึงต้นเหตุของความเจ็บป่วยของคนไข้ ตามศาสตร์การแพทย์แผนไทย ซึ่งส่วนใหญ่ก็จะมาจากพฤติกรรมของคนไข้ ตามมูลเหตุการเกิดโรคในทฤษฎีทางการแพทย์แผนไทย ซึ่งการจะรักษาโรคให้ตรงจุดที่สุด คือการแก้ไขที่พฤติกรรมสุขภาพ ร่วมกับการใช้ยาสมุนไพร และการดูแลรักษาสุขภาพ เพื่อเป็นการล้อมอาการ ที่อาจจะเกิดขึ้นในอนาคต ให้ผลการรักษาในระยะยาว หรือที่เรียกว่าการรักษาแบบองค์รวมซึ่งเป็นจุดเด่นของการรักษาคนไข้ตามศาสตร์การแพทย์แผนไทย

คุณค่ามรดกภูมิปัญญาที่ขุนอุทัยประสิทธิ์

ตำรับยาสมุนไพร และองค์ความรู้ด้านการแพทย์แผนไทย ที่ใช้ในการดูแลรักษาคนไข้ เป็นองค์ความรู้ที่ทรงคุณค่า ที่ได้รับการดูแล รักษา สืบทอดเป็นอย่างดี จากรุ่นสู่รุ่น ตั้งแต่ในสมัยรัชกาลที่ 5 จวบจนถึงปัจจุบัน ซึ่งได้ช่วยชีวิต และบำบัดรักษาโรคภัยไข้เจ็บให้กับชาวปราจีนบุรีและละแวกใกล้เคียงมาอย่างยาวนาน นอกจากนี้ยังมีการต่อยอดองค์ความรู้ดังกล่าว ให้มีความทันสมัย มีคุณภาพเป็นที่ยอมรับ จึงได้จัดตั้งเป็นสถานที่ผลิตสมุนไพรขึ้น ภายใต้ชื่อบริษัท อุทัยประสิทธิ์ จำกัด ซึ่งปัจจุบันได้พัฒนาสูตรตำรับยาให้มีหลากหลายขนาน เพื่อมีสรรพคุณรักษาโรคได้กว้างขวาง คงประสิทธิภาพที่ดี ตามมาตรฐาน GMP ยกระดับความสามารถของแพทย์แผนไทย ยาแผนไทยและสมุนไพรไทยให้เป็นที่ยอมรับ ทั้งในจังหวัดปราจีนบุรีและระดับประเทศ ก่อให้เกิดการจ้างงานคนในชุมชน และสร้างรายได้ให้กับชุมชน เป็นอย่างมาก